Kanın pıhtılaşmasını engelleyen ya da oluşan pıhtıyı eriten ilaçlar antitrombotik ilaçlar olarak adlandırılır. Ve bu grup ilaçlar en fazla vasküler acillerde kullanılmaktadır. Acil hekimleri çoğu zaman vasküler aciller ile ilk karşılaşan hekim grubu olduğu için bu ilaçları sık kullanmaktadır.
Trombolitik ilacları en fazla kullandığımız hastalıklar aşağıda sıralanmıştır.
- Akut Koroner Sendrom (Akut STEMI-NSTEMI-USAP)
- Stentleme ile Perkütan Koroner Girişim (PCI) Sonrası
- Koroner Arter Baypas Greftleme Ameliyatı Sonrası
- Koroner Arter Hastalığının Birincil Önlenmesi
- Akut İskemik İnme
- Massif Pulmoner Emboli
- KPR
- Periferik Arter Hastalığı
- Santral Retinal Arter Tıkanıklığı
- Kalıcı Kateter Tıkanıklığı
- DVT
- Mekanik Kalp Kapakçıkları
- Atriyal septal defektin (ASD) en az altı ay süreyle cihazla kapatılması
- Esansiyel Trombositoz
- Venöz Tromboembolizmin Önlenmesi
- Kolon Kanserinin Önlenmesi
- Kawasaki Hastalığı
- Akut Romatizmal Hastalık
- Patent Duktus Arteriyozus Kapatılması Sonrası
- Akut Perikardit
- Yüksek İnme Riski Olan Atriyal Fibrilasyon
Bu hastalıklar içerisinde tartışmasız en önemlileri akut miyokardiyal enfarktüs (AMI), iskemik inme (SVO) ve pulmoner tromboembolidir (PTE).
Etki profilleri yönünden;
Antikoagülanlar : Pıhtılaşma mekanizmalarını inhibe edenler
Antitrombositikler : Trombosit adezyon ve/veya agregasyonunu engelleyenler
Fibrinolitikler, trombolitikler : Oluşan trombüsu eriten ilaçlar olmak üzere üç grupta toplanırlar.
Öncelikle konunun daha iyi anlaşılması için pıhtılaşmanın (koagülasyonun) nasıl olduğunu açıklamaya çalışalım.
Pıhtılaşma
Trombosit aktivasyonu, trombositin sağlam endotel ile etkileşimiyle başlayan birçok basamaktan oluşur. Trombositlerin endotel ile temasında ve subendotelde yerleşmesinde von Willebrand faktör ve endotel yüzey molekülü P-selektin rol oynamaktadır. Von Willebrand faktörün glikoprotein (GP)Ib reseptörüne bağlanması adhezyonda kritik noktayı oluşturur. Bu ilk geri dönüşümlü etkileşim, trombositlerden adenozin difosfat (ADP), tromboksan A2 (TxA2) gibi otoaktivatör ve epinefrin, serotonin, CD40L gibi vazoaktif maddelerin salınmasını sağlar. Böylece, trombositlerin preaktivasyonu başlar. Hasarlanan endotel çevresinde, kolajen fibrin içeren subendotelyal matriks, trombosit üzerinde
bulunan GPIb/IIa integrin ve GPVI reseptörleri ile temasa geçerek trombositlerde şekil değişikliğine, hücre içi kalsiyum artışına, trombosit granüllerinin salınımına neden olur. Agregasyon kaskadının devamında, trombositler endotelden salınan ADP ve TxA2 gibi
otoaktivatörler aracılığıyla aktive edilerek agregasyon alanına giderler
Antikoagülanlar
Antikoagülanlar, yeni trombüslerin oluşmasını ve dolayısı ile mevcut trombüsün genişlemesini önler.
Antikoagülan ilaçlar;
- Heparin (Nevparin 250000 IU) (Standart fraksiyone olmamış)
- Düşük molekül ağırlıklı heparin (DMAH) (Clexane)
- Fondaparinuks : Parenteral direkt trombin inhibitörü
- Danaparoid: Parenteral direkt trombin inhibitörü
- K vitamini antagonistleri (KVA): Varfarin (Coumadin)
- Yeni oral antikoagülanlardır (YOAK): Dabigatran (Pradaksa) , Rivaroksaban (Xarelto), Apiksaban (Eliquis)
Antitrombositikler (Antiplatelet İlaçlar)
Trombosit adezyon ve/veya agregasyonunu engelleyenleyerek yeni pıhtı oluşmasına engel olurlar. Antiplatelet ilaçlar etki mekanizmalarına göre 3 grupta sınıflanabilir:
1- Siklooksijenaz inhibitörü:
Aspirin en sık kullanılan oral antiplatelet ilaçtır. Prostaglandin sentez yolundaki (PGH2) siklooksijenaz enzimi (COX) aktivitesini geri dönüşümsüz olarak inhibe ederek çalışır. Bu inhibisyonla prostaglandin, tromboksan A2 (TXA2) ve PGI2’nin oluşumuönlenir. Tromboksan A2, trombosit agregasyonunu ve vazokonstriksiyonu indükleyerek çalışır ve COX-1 üretimine aracılık ederken, PGI2 trombosit agregasyonunu inhibe ederek çalışır ve vazodilatasyonu indükler ve COX-2 aracılık eder. Düşük doz aspirin (75 mg ila 150 mg), COX-1’in tam veya tama yakın inhibisyonunu indükleyebilir, böylece TXA2 üretimini inhibe edebilir, COX-2’yi inhibe etmek için daha büyük dozlar gerekir.
2- P2Y12 reseptör inhibitörleri:
- Klopidogrel (Plavix)
- Tikagrelor (Brilinta)
- Prasugrel /Effient)
- Tiklopidin (Ticlocard)
3-GPIIb/IIIa İnhibitörleri
- Tirofiban (Aggrastat)
- Abciximab
- Eptifibatide
Trombositlerdeki glikoprotein IIb/IIIa (GpIIb-IIIa) reseptörlerini inhibe ederler. Böylece aktive plateletlerde fibrinojen reseptörünü bloke etmiş olurlar. Bu inhibisyonla trombosit agregasyonunu azaltır ve en yaygın olarak AKS’de kullanılır. Bu ilaçlar sadece intravenöz formda mevcuttur ve bu nedenle kısa süreli tedavi olarak kullanılır.
4-PAR1 İnhibitörleri (Proteazla Aktive olan Reseptör-1 Antagonistleri)
- Vorapaksar
- Parmodulin-2
5-Fosfodiesteraz İnhibitörleri
- Dipyridamole
- Cilostazol
Dipiridamol, antiplatelet ve vazodilatör özelliklere sahiptir ve trombosit siklik nükleotid fosfodiesterazı inhibe eder. Bu enzim, adenozin monofosfatın (AMP) 5’AMP’ye parçalanmasından sorumludur, bu da trombosit içi siklik AMP birikimini arttırır ve trombosit agregasyonunu inhibe eder. Ayrıca siklik AMP’yi artıran trombositler tarafından adenozin alımını da bloke eder.
Silostazolün ayrıca vazodilatör, antiplatelet özelliklere ve antiproliferatif etkilere sahip olduğu bildirilmiştir. Ayrıca endotel hasarından sonra düz kas hücresi hiperproliferasyonunu ve intimal hiperplaziyi azaltır.
Antiplatelet ilaçlarla ilişkili en yaygın yan etkiler şunlardır
- Aspirine bağlı astım
- Burun polipleri
- Kronik gastrit nedeniyle üst gastrointestinal kanama
- Ekimoz
- Hematüri
- Epistaksis
- Tikagrelor ile ilişkili dispne
- Kanama
- Trombositopeni
Baş ağrısı, bulantı, ishal, ağrı, enfeksiyon, üst solunum yolu semptomları, çarpıntı, aritmiler ve periferik ödem silostazol ile ilişkili en yaygın yan etkilerdir.
Antiplatelet ajanların kullanımı için en yaygın kontrendikasyonlar aşağıdaki gibidir.
- ilaca karşı aşırı duyarlılık
- Akut klinik olarak anlamlı kanama
- Büyük yemek borusu varisleri
- İki yıl içinde son inme
- Kafa içi kanama öyküsü
- Önemli trombositopeni
- 72 saat süren büyük ameliyat
- Hemodiyalizde son dönem böbrek hastalığı
- Dekompanse karaciğer sirozu
- Kan basıncı 200/110 mmHg’nin üzerinde olan şiddetli hipertansiyon
- Konjestif kalp yetmezliği silostazol kullanımı için bir kontrendikasyondur
Trombolitikler
Ortak etki mekanizmaları inaktif plazminojeni aktif plazmine çevirirler. Oluşan plazmin hem fibrinojeni hem fibrini eritir.
1.Kuşak Klasik Trombolitik Ajanlar:
- Streptokinaz
- Anistreplaz
- Ürokinaz
2.Kuşak Klasik Trombolitik Ajanlar:
3.Kuşak Klasik Trombolitik Ajanlar:
- Reteplaz (r-PA)
- Tenekteplaz (TNK-Tpa)
- Lanoteplaz (n-PA)
- Monteplaz
- Pamiteplaz
- Stafilokinaz
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537062/
- https://www.escardio.org/Guidelines/Clinical-Practice-Guidelines/Acute-Myocardial-Infarction-in-patients-presenting-with-ST-segment-elevation-Ma
Tam aradığım tarzda çok iyi bir derleme olmuş. Tablolar da harika! Çok faydalı oldu. Emeğinize sağlık. Çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim. Saygılar….