Şok Tipleri Akıl Kartı

Şok, dolaşım yetmezliği sonucunda dokulara gerekli oksijen ve besin maddelerinin taşınamaması durumu olarak tanımlanır. Bu durum genel hipoksemi, hipoksi ve doku hasarına yol açarak ölüme neden olabilir. Şok, çeşitli nedenlerle perfüzyon bozukluğunun oluştuğu ve buna bağlı olarak ortaya çıkan bir klinik tablodur.

Agresif tedaviye rağmen, şok mortalitesi yüksektir. Septik şok hastalarının %30-45’i ve kardiyojenik şok hastalarının %60-90’ı bir ay içinde ölmektedir.

1. Hipovolomik Şok
2. Obstrüktif Şok
3. Dağılımsal Şok
4. Kardiyojenik Şok
   

Dolaşım sisteminin temel fonksiyonu, periferik dokulara yeterli oksijen ve besin maddeleri sağlamak ve metabolik atıkları uzaklaştırmaktır. Bir organa oksijen ve besin sağlanmasını belirleyen en önemli faktör, o organın kanlanmasıdır.

Kanlanmayı etkileyen başlıca faktörler şunlardır:

1. Sistemik Arter Basıncı: Arteriyel kan basıncı, kalp debisi ve sistemik vasküler dirence bağlıdır.
2. Damar Direnci: Damar direnci, damar çapı, kanın viskozitesi, organı besleyen arteriyel sistemin uzunluğu ve kesit alanı ile ilişkilidir. Damar direnci, damar yarıçapının dördüncü kuvveti ile ters orantılıdır. Dolayısıyla, damar çapı ne kadar büyükse, direnç o kadar küçük olur.
3. Damar Yarıçapı: Damar yarıçapı, damar düz kasının tonusu ile düzenlenir. Damar düz kasının tonusu, dolaşımdaki humoral faktörler, myojenik faktörler (yani lokal metabolik faktörler) ve sempatoadrenal sistem tarafından modüle edilir.

Bu faktörler birlikte, organların yeterli şekilde beslenmesi ve metabolik atıkların uzaklaştırılması için gerekli olan kan akışını düzenler.

1. Hipovolemik Şok

• Nedeni: Dolaşımdaki kan veya sıvı hacminin azalması.
• Sebepler:
  • Kanama (travma, gastrointestinal kanamalar)
  • Dehidrasyon (kusma, ishal, yanıklar)
  • Üçüncü boşluk kayıpları (asites, pankreatit)
• Belirtiler:
  • Taşikardi
  • Hipotansiyon
  • Soğuk ve nemli cilt
  • Azalmış idrar çıkışı
• Tedavi:
  • Hızlı sıvı resüsitasyonu
  • Kan transfüzyonu (gerekirse)

2. Kardiyojenik Şok

• Nedeni: Kalbin pompalama yeteneğinin azalması.
• Sebepler:
  • Miyokard enfarktüsü
  • Kardiyomiyopati
  • Kapak hastalıkları
  • Aritmiler
• Belirtiler:
  • Taşikardi veya bradikardi
  • Hipotansiyon
  • Akciğer ödemi (dispne, raller)
  • Soğuk ekstremiteler
• Tedavi:
  • İnotropik destek (ör. dopamin, dobutamin)
  • Miyokardiyal reperfüzyon (PCI, trombolitik tedavi)

3. Obstrüktif Şok

• Nedeni: Kalbe geri dönen kan akışının mekanik bir engelle bozulması.
• Sebepler:
  • Tansiyon pnömotoraks
  • Pulmoner emboli
  • Kardiyak tamponad
• Belirtiler:
  • Hipotansiyon
  • Juguler venöz dolgunluk (JVD)
  • Trakeal deviasyon (tansiyon pnömotoraks)
  • Azalmış nabız basıncı
• Tedavi:
  • Tansiyon pnömotoraksta acil dekompresyon (iğne torakostomi)
  • Kardiyak tamponadda perikardiyosentez

4. Distribütif Şok

• Nedeni: Damarların genişlemesi ve kanın periferik dolaşımda göllenmesi.
• Alt türler:
  • Septik Şok:
    • Enfeksiyona bağlı sistemik inflamatuar yanıt.
    • Ateş, taşikardi, hipotansiyon.
    • Tedavi: Antibiyotikler, sıvı resüsitasyonu.
  • Anafilaktik Şok:
    • Allerjen maruziyeti sonrası gelişen ciddi reaksiyon.
    • Kaşıntı, ödem, bronkospazm, hipotansiyon.
    • Tedavi: Adrenalin, antihistaminikler.
  • Nörojenik Şok:
    • Spinal kord yaralanması sonrası otonomik disfonksiyon.
    • Hipotansiyon, bradikardi, sıcak ve kuru cilt.
    • Tedavi: Sıvılar, vazopressörler.

5. Nörojenik (Spinal) Şok

• Nedeni: Otonom sinir sisteminin disfonksiyonu nedeniyle damar tonusunun kaybı.
• Sebepler:
  • Omurilik yaralanmaları
  • Santral sinir sistemi hasarı
• Belirtiler:
  • Hipotansiyon
  • Bradikardi
  • Sıcak ve kuru cilt
• Tedavi:
  • Sıvı tedavisi
  • Vazopressörler

Şok Evreleri