Vertigo, kişinin kendi vücut hareketini veya çevremizdeki çevreyi algılama bozukluğudur. Hastanın baş dönmesi olarak tarif ettiği uzaydaki konumuna ait anormal ve sübjektif bir duygudur.
Popülasyonlarda periferik vertigonu en sık nedeni olan iyi huylu pozisyonel baş dönmesi olarak da bilinen Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV) dır. Başın belirli pozisyonlarında ortaya çıkan vertigo atakları ve buna eşlik eden nistagmus (istemsiz göz hareketleri) ile karakterizedir. Genellikle zaman içinde kendiliğinden düzelme eğilimindedir. Olguların yaklaşık yarısında hastalığın nedeni bilinmese de geçirilmiş vestibüler nöronit, kafa travması ve migren öyküsü gibi bir takım faktörlerin BPPV’ye zemin hazırladığı düşünülmektedir.
Öncelikle acil servise baş dönmesi nedeniyle başvuran hastalarda anamnez ve geçmiş hikaye çok iyi sorgulanmaldır.
Anamnezde Özellikler
Vertigolarda anamnez çok önemlidir ve en önemli ipuçları verir. Öncelikle hastanın yakınmasının “Baş dönmesi mi? Vertigo mu?” ayrımı yapılmalıdır. Bu ayrım yapıldıktan sonra ise vertigo mu yoksa psödovertigo mu olduğunu anlamak gerekir.
Psödo Vertigo: Hastalar dengesizlik, başta hafiflik hissi, sersemlik hissi gibi yakınmalar tarif ederler. Hasta yüzdüğünü, havada yürüyormuş gibi olduğunu ya da baygınlık geçirecekmiş gibi olduğunu söyler. Bunlar daha çok senkop ve presenkopla ilişkilidir. Bu durumda kardiyak patolojiler, anemi, hipoglisemi göz önünde bulundurulmalıdır.
Anksiyete somatoform bozukluk gibi çeşitli psikiyatrik hastalıklarda da psödovertigo görülebilir.
Anksiyete somatoform bozukluk gibi çeşitli psikiyatrik hastalıklarda da psödovertigo görülebilir.
Gerçek Vertigo: Hastalar kendisinin veya çevresinin döndüğünü hisseder.
Vücudunun veya başının ileri-geri, aşağı-yukarı hareket ettiğini, fırlatıldığını, tavanın veya duvarın yükselip alçaldığını hisseder ve itilme hissi gerçek vertigo için tipiktir. Vertigoya sıklıkla bulantı, kusma, terleme gibi otonomik semptomla ile ataksi ve baş hareketlerinden kaçınma da eşlik eder.
Vücudunun veya başının ileri-geri, aşağı-yukarı hareket ettiğini, fırlatıldığını, tavanın veya duvarın yükselip alçaldığını hisseder ve itilme hissi gerçek vertigo için tipiktir. Vertigoya sıklıkla bulantı, kusma, terleme gibi otonomik semptomla ile ataksi ve baş hareketlerinden kaçınma da eşlik eder.
Baş Dönmesinin Süresi
Anamnezde ikinci önemli nokta baş dönmesinin sürekli mi, yoksa ataklar halinde mi olduğudur. Ataklar halindeyse atakları tetikleyen örneğin baş hareketleri, ayağa kalkma
gibi herhangi bir şey olup olmadığı sorulmalıdır. Atakların ne kadar sürdüğü de tanı açısından oldukça önemlidir.
gibi herhangi bir şey olup olmadığı sorulmalıdır. Atakların ne kadar sürdüğü de tanı açısından oldukça önemlidir.
- Saniyeler: Benign pozisyonel vertigo için tipiktir.
- Dakikalar: Meniere hastalığını ya da sekonder endolenfatik hidrops yapan nedenleri (otolojik sifiliz, geçirilmiş endolenfatik hidrops, Cogan hastalığını gibi) akla getirir.
- Günler: Vestibüler nöronopatiyi düşündürür.
Baş Dönmesine Eşlik Eden Bulgular
Bir diğer önemli nokta vertigoya eşlik eden bulgunun olup olmamasıdır.
- Unilateral işitme kaybı, tinnitus, kulakta dolgunluk hissi ya da ağrı periferik orijini destekler.
- Çift görme santral etyolojiyi düşündüren bir yakınmadır. Ancak vestibüler lezyonlar da geçici diplopiye yol açabilirler.
Özgeçmişde Özellikler
Vertigolu hastanın özgeçmişindeki özellikler de bizim için oldukça yol göstericidir. Hastanın tanı almış kardiyovasküler ya da metabolik hastalığını, sürekli kullandığı ilaçlar, anksiyete, depresyon veya somatoform bozukluklar gibi hastalıkları olup olmadığını mutlaka
sorulmalıdır. Santral vertigolu hastaların büyük bölümü vasküler risk faktörlerini taşımaktadırlar. Çoğunlukla 60 yaş üzerindeki aterosklerotik kalp veya periferik damar
hastalığı olan olgulardır. Sıklıkla sigara kullanımı, hipertansiyon (HT) ve diabetes mellitus (DM) öyküsü vardır. Daha genç olan ve vasküler risk faktörü taşımayan hastalarda serebellar hemoraji ve infarkt mutlaka akla gelmelidir. Ancak serebellar infarkt veya hemorajinin sadece vertigo ile karşımıza gelebileceğı unutulmamalıdır.
sorulmalıdır. Santral vertigolu hastaların büyük bölümü vasküler risk faktörlerini taşımaktadırlar. Çoğunlukla 60 yaş üzerindeki aterosklerotik kalp veya periferik damar
hastalığı olan olgulardır. Sıklıkla sigara kullanımı, hipertansiyon (HT) ve diabetes mellitus (DM) öyküsü vardır. Daha genç olan ve vasküler risk faktörü taşımayan hastalarda serebellar hemoraji ve infarkt mutlaka akla gelmelidir. Ancak serebellar infarkt veya hemorajinin sadece vertigo ile karşımıza gelebileceğı unutulmamalıdır.
Vital Bulgular
Vertigo nedenleri sıklıkla vital bulgu anormalliği oluşturmaz.
Vital bulgular mutlaka kontrol edilmelidir
‐ Kan basıncı (şok)
‐ Ortostatik hipotansiyon (near‐senkop)
‐ Nabız (taşikardi, bradikardi)
‐ Saturasyon ve solunum sayısı
‐ Ateş (dehidratasyon, sepsis)
‐ Kan basıncı (şok)
‐ Ortostatik hipotansiyon (near‐senkop)
‐ Nabız (taşikardi, bradikardi)
‐ Saturasyon ve solunum sayısı
‐ Ateş (dehidratasyon, sepsis)
Vertigonun santral ya da periferik olduğunu anlamakta muayene bulguları oldukça yardımcıdır. Bu hastalara
- Genel sistemik muayene (karotis üfürümü
- Nörolojik muayene (göz için parmak muayenesi önerilmez: vizüel fiksasyona neden olur)
- OtolojikMuayene
muayene yapılmalıdır. Dengesizlikten yakınan bir hastada periferik lezyon söz konusu ise hastanın yatmayı tercih ettiği, ancak istendiği takdirde ataksik de olsa yürüyebildiği
saptanır. Oysa santral lezyonu olan hasta ciddi dengesizdir ve kalkamaz (lateralizan bulgu). Nistagmus oldukça önemli bir ayırıcı tanı yöntemidir. Ancak santral ve periferik lezyonlarda görülen nistagmusun ayırıcı özellikleri vardır.
| Özellik | Periferik | Santral |
| Başlangıç | Hızlı (Saatler) | Yavaş |
| Şiddet | Az | Çok |
| Hareketle | Artar | Değişmez |
| Patern | Sıklıkla Paraksismal | Sürekli |
| Bulantı- Kusma | Sıklıkla | Nadir |
| Nistagmus | Horizontal,Rotatuar | Vertikal, Her tipte |
| Nistagmus Tekrarlamakla | Yorulur | Yorulmaz |
| Çınlama-Duyma Kaybı | Olabilir | Beklenmez |
| Nörolojik Defisit | Olmaz | Dizartri, Hemiparazi |
| Vizüel fiksasyon | Baskılar | Baskılamaz |
| Dix Hillpike Testi | Latent Dönem | Ani Başlangıç |
Vizüel Fiksasyon: Gözü bir noktada tespit etme ve en az 100 milisaniye kadar burada kalabilme özelliğidir.
1-Santral Vertigo
Beyin sapı ve serebellumdan kaynaklanır.
- Vertebrobaziler yetmezlik
- Serebellar infart / kanama
- İskemik inme
- Geçici iskemik atak
- Serebellopontin tümörleri
- Multiple skleroz
- Migren
- Epilepsi
Santral Nistagmus Özellikleri
- Vertikal
- Tüm bakış yönlerine vurması
- Yorulmaması
- Dix‐hallpike testinde latent fazın olmayışı
Santral vertigo Olasılığı Yüksek Olan Hastalar
- Antikoagülan kullanımı
- İnme risk faktörü olanlar
- Geçirilmiş inme öyküsü
- Hipertansiyon
- Başağrısı Tür
2-Periferik Vertigo
- Benign pozisyonel vertigo
- Meniere hastalığı
- Labirentit
- Vestibüler nöronopati
- Perilenfatik fistül
- Posttravmatik fistül
- Toksik vestibülopati
- Otoimmun vestibülopati
- Otolojik sifiliz
- VIII. Kranyal nöropati nedenleri
Periferik Vertigo Özellikleri
- Horizontal‐torsiyonel
- Yorulur
- Dix‐hallpike testinde latent faz olur (5‐10 sn)
