Yanık Reçetesi

Yanık ısı, radyasyon, elektrik ya da kimyasal ajanlarla temas sonucunda deri bütünlüğünün
bozulması olarak tanımlanabilir. Yanıkların% 86’sı termal yaralanmadan kaynaklanırken, yaklaşık% 4’ü elektriksel ve% 3’ü kimyasaldan kaynaklanır.

ETİYOLOJİ

• Sıcak sıvı
• Sıcak metal, cam veya diğer nesneler
• Buhar
• Ateş
• Suiistimal
• Güçlü asitler, küllü, boya tineri veya benzin gibi kimyasallar
• Elektrik akımları
• X-ışınlarından gelen radyasyon
• Güneş ışığı veya ultraviyole ışık

KLİNİK

Acil ünitesine yanık nedeniyle başvuran hastaya müdahale etmeden önce yanığın değerlendirilmesi gerekir. Yanığı değerlendirirken de yanık şiddetini etkileyen faktörlerin belirlenmesi oldukça önemlidir.

Termal Yanıkların Şiddetini
Beş Faktör Belirler
1. Derinlik (birinci, ikinci, üçüncü),
2. Dokuzlar Kuralı (yüzey miktarı),
3. Kritik yanıklar ve bölgeler,
4. Hastanın yaşı (çok genç veya çok yaşlı),
5. Hastanın genel sağlık durumu (diğer yaralanmalar veya hastalıklar)

Birinci derece yanık: En sık güneş etkisiyle veya ani gaz alevlenmesi sonucu oluşur ve epidermis seviyesinde yüzeyeldir. Kırmızı renkli, basmakla solan, dokunmakla ağrılı olan bu yanıklar tipik olarak 3-4 günde skarsız şekilde iyileşir. Yaralanmadan sonraki birkaç gün içinde devitalize epitelyum kabuklaşır. Hastalar en çok ağrıdan şikayetçidir.

İkinci derece yanık: Çok sıcak sıvılar ile temas veya yüksek ısılı metallere-aleve kısa süreli temas sonucu ortaya çıkar, Epidermisin tamamı ve dermisin bazı katları yanıktan hasar görmüştür. En karakteristik görüntüsü içi sıvı dolu büllerdir. İkiye ayrılır; yüzeysel (superficial ve mid dermis) ve derin (dermisin daha derin kısmı) kısmi kalınlıkta yanıklardır. İkinci derece yüzeyel yanık yaraları pembe veya kırmızı, ıslak, ağrılıdır. Künt dokunma hissi ve kapiller dolum mevcuttur, 10-14 günde iyileşmesi beklenir.

Derin dermal yanıklar kiraz kırmızısı renkte, yüzeyi kurudur, künt duyu hissi, kapiler dolum yoktur. Enfeksiyon gelişmezse 3-8 haftada genellikle iyileşirler. İyileşme süresinde uzun inflamatuar sürecinden dolayı bu yanıklarda kötü skar (soluk renkli hipertrofik) oluşumuna eğilim vardır.

Üçüncü derece yanık: Bu tam kalınlıkta yanıklar derinin tüm katlarını içerir, kuru görünümü, kayışımsı eskar vardır ve duyusuzdur ve bu yanıklarda cerrahi tedavi olmaksızın skar gelişimi, sepsis, mortalite riski artar. Hem dermal hemde epidermal yapılar canlılığını yitirmiştir, ancak yara kenarından tekrar epitelize olurlar. Bu nedenle geniş alanlı yanıklarda bu süreç aylarca sürebilir veya epitelizasyon hiç bir zaman gerçekleşmez. Bazı derin yanıklarda yanık kas, tendon ve kemikleri de etkiler. Bu yanıklar geniş ve kapsamlı bir cerrahi girişim gerektirebilir, flep cerrahisi ile defektler kapatılır veya bazı olgularda amputasyon gerekir.

Yanık Genişliğinin Değerlendirilmesi

Yanık yüzdesinin hesaplanmasında özel tablolar kullanılmaktadır, ancak pratikte en fazla kullanılan 9’lar kuralıdır. Pratik hesaplamada, hastanın parmakları bitişik olarak elin ayası ile birlikte yüzeyi, toplam vücut yüzey alanının %1’i olarak kabul edilebilir. Çocuklar için Lund Browder sınıflaması gibi daha hassas diyagramların kullanılması daha uygun olacaktır. Yanık yüzdesi de hesaplandıktan sonratedavinin planlanması yapılır.

• Dokuzların Kuralı: Baş% 9’u temsil eder, her kol% 9’dur, ön göğüs ve karın% 18, arka göğüs ve sırt% 18, her bacak% 18 ve perine% 1’dir. Çocuklar için baş% 18 ve bacakların her biri% 13.5’tir.
• Lund ve Browder Şeması: Özellikle her bir kolun% 10, ön gövde ve arka gövdenin% 13 olduğu ve baş ve bacaklar için hesaplanan yüzdelerin hastanın yaşına göre değiştiği çocuklarda daha doğru bir yöntemdir.
• Palmar Yüzey: Küçük yanıklar için, hastanın avuç içi yüzeyi (parmaklar hariç) vücut yüzey alanının yaklaşık% 0.5’ini temsil eder ve el yüzeyi (avuç içi ve parmaklar dahil) vücut yüzey alanının yaklaşık% 1’ini temsil eder.

Ayrıca özellikli bölge yanıkları şeklinde tanımlanan göz, kulak, yüz, el, ayak ve genital bölgenin yanıkları deneyimli bir yanık ünite/merkezinde tedavi edilmesi gerekmektedir.

TEDAVİ

Tedavi yanık şiddetine göre planlanır. Yatış endikasyonlarına buradan ulaşabilirsiniz.

• Soğutma: Küçük yanık alanları, yanmanın ilerlemesini önlemek ve ağrıyı azaltmak için musluk suyu veya tuzlu su çözeltisi ile soğutulabilir.
• Temizlik: Yara temizlenmesi çeşme suyu veya salin ile yıkanır, nötral pH’lı sıvı sabun dışı antiseptik solüsyonlar ve fırça kullanılmamalıdır.
• Pansuman: Pansumanın üç amacı vardır: Drenajın absorbsiyonu, ağrının azaltılması ve yaranın çevreden izolasyonu ve korunmasıdır. Topikal antibiyotik mupirosin (Bactroban®), nitrofurazon (Furacin®), basitrasin ve neomisin (Thiocilline®) merhemler veya emici pansuman veya özel yanık pansuman malzemeleri içeren krem yaygın olarak kullanılır.
• Ağrı Kesiciler: Gerektiğinde ağrı kesiciler (İburofen®) verilebilir. Splintler ayrıca bazı yanmış alanlar için destek ve konfor sağlayabilir ve ağrıyı azaltabilir.

Birinci derece yanıklarda

• Herhangi bir kapamaya veya yüzeysel antibakteryel ajana ihtiyaç yoktur.
• Nemlendirici kremler veya merhemler yeterlidir. Bu ajanlar derinin kuruması ve gerilmesi nedeniyle olan yangıyı ve ağrı hissini azaltacaktır. Hastaya analjezik ve antihistaminikler verilebilir.
• Geniş birinci derece yanıklarda, ağrı ve hidrasyon yönetimi için hasta gereğinde yatırılarak tedavi edilebilir.

İkinci derece yanıklarda

• Yüzeysel yanıklarda parafin veya yağlı merhemler (örn. %0.2 Nitrofurazon pomad) emdirilmiş gazlı bezlerle pansuman uygundur.
• Su keseciklerinin (Bül) tedavisi: Deride oluşan büller için en iyi tedavi konusunda tartışmalar devam etmektedir. Küçük çaplı ve kontrolsüz patlamayacağı düşünülen su kesecikleri yerinde bırakılabilir. Büyük su keseciklerinin boşaltılması veya uzaklaştırılarak pansuman takibine alınması gereklidir.
• Derin yanıklarda: Antibiyotikli kremler doğrudan (örn. gümüş sülfadiyazin, mupirosin, nitrofurazon) veya parafin emdirilmiş tüllerin altına uygulanabilir.
• 2. derece derin dermal yanıklarda endikasyona bağlı olarak uygun pansuman yapılıp, hastaların yanık ünite/merkezlerine geciktirilmeden nakli uygundur.

01 ÖRNEK REÇETE

I- Furacin® (nitrofurazon) %0.2 Krem DIB s:3×1

• Hafif orta şiddetli vakalarda günde  2 veya 3 defa yanık nölgesine uygulanmalıdır.
• Uygulama ya da pansuman şekline göre, günlük olarak veya birkaç günde bir enfeksiyonlu bölgeye iyileşme sağlanıncaya dek uygulanır. Tedaviye 7-10 gün devam edilmesi önerilir.
• Lezyonların üzerine doğrudan doğruya bir gazlı bez veya spatül ile uygulanır. Geniş yanık
  alanlarına steril gazlı bez üzerine yayıldıktan sonra uygulanır.

II-Profen® (iburofen)400 mg Tablet DIB s:3×1 

• Hafif orta şiddetli vakalarda günde 3 veya 4 defa ağrı durumuna göre önerilir.

02 ÖRNEK REÇETE

II-Dolven® (iburofen) 100 mg/5 ml Şurup DIB s:3×1 

• Hafif orta şiddetli vakalarda günde 2 veya 2defa ağrı durumuna göre önerilir.

UYARI – ÖNLEMLER

• 1. derece dermal yanıklarda nemlendirici kremler veya merhemler yeterlidir. Bu ajanlar derinin kuruması ve gerilmesi nedeniyle olan yangıyı ve ağrı hissini azaltacaktır. Hastaya analjezik verilebilir. Ama enfekte olacağı düşülüyor ise topikal entibiyotikler yazılabilir.
• 2. derece derin dermal yanıklarda endikasyona bağlı olarak uygun pansuman yapılıp, hastaların yanık ünite/merkezlerine geciktirilmeden nakli uygundur.
• 3. derece dermal yanıklarda endikasyona bağlı olarak uygun pansuman yapılıp, hastaların yanık ünite/merkezlerine geciktirilmeden nakli uygundur.
• Nail yapılacak hastalara debritman yapılmaz
•  Pansuman malzemeleri her hasta için ayrı ve tek kullanımlık hazırlanmalıdır.
• Yara iyileşmesinin gecikmesi ve üç haftayı aşması durumunda diskolorasyon, hipertrofik skarlaşma, keloid oluşumu ve/veya kontraktür gelişebileceğinden, hastaların yanık ünite/merkezlerine geciktirilmeden, nakli uygundur.

ÖNLEME VE HASTA EĞİTİMİ

???? Yanık Hastasına İlk Müdahale Basamakları (Acil Yaklaşım Özeti)

2. İlk yapılması gereken, kazazedeyi yakıcı ajandan uzaklaştırmak ve yanmayı sonlandırmaktır.
3. Küçük yanıklarda, ilk 15 dakika içinde yanan bölge akan çeşme suyu altında 20 dakika soğutulmalıdır.
— Soğutma, ağrıyı azaltır ve doku derinliğinin ilerlemesini engeller.

Sıcak Sıvı Yanıkları

• Islanan tüm kıyafetler dikkatlice çıkarılır (deriye yapışanlar zorlanmaz).

• Yanan bölge soğuk (buzsuz) su ile yıkanır, steril örtüyle kapatılır.

Alev Yanıkları

• Hasta yangın alanından uzaklaştırılır, açık havaya çıkarılır.

• Yangın söndürülür (durdur, düş, yuvarlan tekniği kullanılabilir).

• Karbon monoksit/duman zehirlenmesi açısından değerlendirilir.

• %100 oksijen verilir.

• Havayolu ödemi riski nedeniyle entübasyon gerekliliği erkenden değerlendirilir.

Elektrik Yanıkları

• Kurtarıcı, üç tip yaralanma olasılığını bilmelidir:
  1️⃣ Elektrik akımı sonucu gerçek elektrik yanığı
  2️⃣ Elektrik arkına bağlı yanık
  3️⃣ Elektrik kaynaklı alev yanığı

• Elektrik akımı kesilir veya hasta kaynaktan izole edilir (yalıtkan cisimle).

• Kardiyopulmoner resüsitasyon (CPR) gerekliliği değerlendirilir.

• Eşlik eden travmalar (düşme, kas spazmı sonucu künt/delici yaralanmalar) araştırılır.

Kimyasal Yanıklar

• Kuru kimyasallar (ör. kireç) önce fırçalanarak temizlenir.

• Ardından bol suyla yıkama yapılır (gerektiğinde 60 dakikaya kadar).

• Nötralizan madde kullanılmaz (kimyasal reaksiyonu artırabilir).

TANI KODU

T21 – Gövdenin yanıkları ve korozyonları

• T21.0 Gövdenin derecesi tanımlanmamış yanıkları

• T21.1 Gövdenin birinci derece yanıkları

• T21.2 Gövdenin ikinci derece yanıkları

• T21.3 Gövdenin üçüncü derece yanıkları

• T21.4 Gövdenin derecesi tanımlanmamış korozyonları

• T21.5 Gövdenin birinci derece korozyonları

• T21.6 Gövdenin ikinci derece korozyonları

• T21.7 Gövdenin üçüncü derece korozyonları

T22 – Omuz ve üst ekstremitenin yanıkları ve korozyonları (el bileği ve el hariç)

• T22.0 Derecesi tanımlanmamış yanık

• T22.1 Birinci derece yanık

• T22.2 İkinci derece yanık

• T22.3 Üçüncü derece yanık

• T22.4 Derecesi tanımlanmamış korozyon

• T22.5 Birinci derece korozyon

• T22.6 İkinci derece korozyon

• T22.7 Üçüncü derece korozyon

T23 – El bileği ve elin yanıkları ve korozyonları

• T23.0 Derecesi tanımlanmamış yanık

• T23.1 Birinci derece yanık

• T23.2 İkinci derece yanık

• T23.3 Üçüncü derece yanık

• T23.4 Derecesi tanımlanmamış korozyon

• T23.5 Birinci derece korozyon

• T23.6 İkinci derece korozyon

• T23.7 Üçüncü derece korozyon

T24 – Kalça ve alt ekstremitenin yanıkları ve korozyonları (ayak bileği ve ayak hariç)

• T24.0 Derecesi tanımlanmamış yanık

• T24.1 Birinci derece yanık

• T24.2 İkinci derece yanık

• T24.3 Üçüncü derece yanık

• T24.4 Derecesi tanımlanmamış korozyon

• T24.5 Birinci derece korozyon

• T24.6 İkinci derece korozyon

• T24.7 Üçüncü derece korozyon

T25 – Ayak bileği ve ayağın yanıkları ve korozyonları

• T25.0 Derecesi tanımlanmamış yanık

• T25.1 Birinci derece yanık

• T25.2 İkinci derece yanık

• T25.3 Üçüncü derece yanık

• T25.4 Derecesi tanımlanmamış korozyon

• T25.5 Birinci derece korozyon

• T25.6 İkinci derece korozyon

• T25.7 Üçüncü derece korozyon

T26 – Göz ve adnekslerinin yanıkları ve korozyonları

• T26.0 Göz kapağı ve göz çevresi yanığı

• T26.1 Kornea ve konjonktival kese yanığı

• T26.2 Göz küresi yırtılma ve tahribi ile sonuçlanan yanık

• T26.3 Göz ve adnekslerinin diğer kısımlarının yanığı

• T26.4 Yer tanımlanmamış yanık

• T26.5 Göz kapağı ve göz çevresi korozyonu

• T26.6 Kornea ve konjonktival kese korozyonu

• T26.7 Göz küresinin yırtılma ve tahribi ile sonuçlanan korozyon

• T26.8 Diğer kısımların korozyonları

• T26.9 Yer tanımlanmamış korozyon

T27 – Solunum yollarının yanıkları ve korozyonları

• T27.0 Larinks ve trakea yanığı

• T27.1 Akciğer, larinks ve trakea yanığı

• T27.2 Solunum yolunun diğer kısımlarının yanığı

• T27.3 Yer tanımlanmamış yanık

• T27.4 Larinks ve trakea korozyonları

• T27.5 Akciğer, larinks ve trakea korozyonları

• T27.6 Solunum yolunun diğer kısımlarının korozyonları

• T27.7 Yer tanımlanmamış korozyon

T28 – İç organların yanıkları ve korozyonları

• T28.0 Ağız ve farenks yanığı

• T28.1 Özofagus yanığı

• T28.2 Beslenme yolunun diğer kısımlarının yanığı

• T28.3 İç genitoüriner organların yanığı

• T28.4 Diğer ve tanımlanmamış iç organ yanığı

• T28.5 Ağız ve farenks korozyonu

• T28.6 Özofagus korozyonu

• T28.7 Beslenme yolunun diğer kısımlarının korozyonu

• T28.8 İç genitoüriner organların korozyonu

• T28.9 Diğer ve tanımlanmamış iç organ korozyonu

T29 – Birden fazla vücut bölgesinin yanıkları ve korozyonları

• T29.0 Derecesi tanımlanmamış yanıklar

• T29.1 Yanıklar birinci derece üzerinde değil

• T29.2 Yanıklar ikinci derece üzerinde değil

• T29.3 Yanıklar üçüncü derece üzerinde değil

• T29.4 Derecesi tanımlanmamış korozyonlar

• T29.5 Korozyonlar birinci derece üzerinde değil

• T29.6 Korozyonlar ikinci derece üzerinde değil

• T29.7 Korozyonlar üçüncü derece üzerinde değil

T30 – Vücut bölgesi tanımlanmamış yanıklar ve korozyonlar

• T30.0 Derecesi tanımlanmamış yanık

• T30.1 Birinci derece yanık

• T30.2 İkinci derece yanık

• T30.3 Üçüncü derece yanık

• T30.4 Derecesi tanımlanmamış korozyon

• T30.5 Birinci derece korozyon

• T30.6 İkinci derece korozyon

• T30.7 Üçüncü derece korozyon

T31 – Vücut yüzeyi tutulumuna göre sınıflandırılan yanıklar

• T31.0 <%10

• T31.1 %10–19

• T31.2 %20–29

• T31.3 %30–39

• T31.4 %40–49

• T31.5 %50–59

• T31.6 %60–69

• T31.7 %70–79

• T31.8 %80–89

• T31.9 ≥%90

M61.3 – Kasların kalsifikasyon ve ossifikasyonu (yanıklara bağlı)

KAYNAKLAR

• https://khgmsaglikhizmetleridb.saglik.gov.tr/TR,42844/yanik-tedavi-algoritmasi.html

İLGİLİ YAZI

Yanık : Olay Yeri ve Acil Servis Yaklaşımı