Gebelik sırasında kardiyak aritmi yönetimi, hem anne hem de fetüs için optimal tedaviyi sağlarken, potansiyel riskleri en aza indirmeyi gerektirir. Antiaritmik ilaçların kullanımı, gebelik fizyolojisindeki değişiklikler, plasental geçiş, fetal gelişim üzerindeki etkiler ve emzirme döneminde anne sütüne geçiş gibi faktörler nedeniyle dikkatli bir değerlendirme gerektirir.
Gebelikte antiaritmik ilaç kullanımı, gebe olmayan hastalarla büyük ölçüde benzer olsa da, fetal güvenlik açısından bazı önemli istisnalar bulunmaktadır. Bu nedenle:
- Gebelikte güvenliği kanıtlanmış ilaçlar tercih edilmeli,
- En düşük etkili doz uygulanmalı,
- Tedavi kararı verilirken risk-fayda dengesi bireysel olarak değerlendirilmelidir.
Emzirme döneminde ise antiaritmik ilaçların anne sütüne geçişi ve yenidoğan üzerindeki olası etkileri dikkate alınmalıdır. Uzun süreli kullanım gereken durumlarda, bebeğin ilaç maruziyeti ve olası advers etkileri takip edilmelidir.
Bu bölümde, gebelik ve emzirme döneminde sık kullanılan antiaritmik ilaçların güvenlik profilleri ve klinik öneriler ele alınacaktır.
Antiaritmik ilaçlar, ektopik aktiviteyi azaltmak veya bozulmuş iletiyi düzenlemek amacıyla kullanılmaktadır. İdeal bir antiaritmik ilaç, aritmojenik doku üzerinde normal dokuya kıyasla daha fazla etki göstermeli, mortaliteyi azaltmalı ve ciddi yan etkiler içermemelidir. Ancak, mevcut antiaritmik ilaçların birçoğu proaritmik etkilere sahip olup, hatta mortaliteyi artırabilecek potansiyel riskler taşımaktadır.
Gebelikte antiaritmik ilaç kullanımı özellikle hemodinamik instabilite ve azalmış uteroplasental kan akımı gibi durumlarda zorunludur. Ancak en önemli konu, taşiaritmilerin farmakolojik tedavisi sırasında fetüs üzerindeki potansiyel teratojenik etkiler ve plasental bariyeri geçme durumlarıdır.
Gebelikte farmakokinetik değişiklikler nedeniyle ilaçların terapötik düzeyleri farklılık gösterebilir. Bu değişiklikler arasında:
- Artan intravasküler volüm,
- Azalan plazma protein konsantrasyonu,
- Artmış renal kan akımı ve hepatik metabolizma,
- Değişen gastrik sekresyon ve bağırsak motilitesi nedeniyle gastrointestinal emilimde farklılıklar yer almaktadır.
Fetal taşiaritmiler, fetal kalp yetmezliği geliştirme riski nedeniyle tedavi edilmelidir. Aksi takdirde, hidrops fetalis, erken doğum veya fetal ölüm gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir.
Gebelikte Antiaritmik İlaçların Güvenliği
Gebelikte antiaritmik ilaç kullanımına ilişkin veriler oldukça sınırlıdır. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), ilaçları fetal etkilerine göre 5 kategoriye (A, B, C, D ve X) ayırmıştır:
- A ve B kategorilerindeki ilaçların fetal toksik etkileri olmadığı gösterilmiştir.
- B kategorisindeki kanıtlar sadece hayvan çalışmalarıyla sınırlıdır.
- C kategorisindeki ilaçların hayvan deneylerinde olumsuz fetal etkiler gösterilmiştir.
- D kategorisinde, insan çalışmalarında olumsuz fetal etkiler tespit edilmiştir.
- X kategorisindeki ilaçlar, ciddi fetal zarar oluşturduğu kanıtlandığı için gebelikte kesinlikle kontrendikedir. Bu ilaçların potansiyel faydaları, oluşturdukları risklerden fazla değildir.
Mevcut veriler incelendiğinde, çoğu antiaritmik ilacın C kategorisinde olduğu ve hayvan deneylerinde olumsuz etkiler gösterdiği gözlemlenmiştir. Lidokain ve sotalol, gebelik sırasında en güvenli antiaritmik ilaçlar arasında yer alırken, amiodaron ve atenololün fetal olumsuz etkileri bildirilmiştir. Bu nedenle, antiaritmik tedavi planlanırken her ilaç bireysel olarak risk-fayda dengesi açısından değerlendirilmelidir.
Vaughan-Williams Antiaritmik İlaç Sınıflandırması
Vaughan-Williams sınıflandırması, antiaritmik ilaçları etki mekanizmalarına göre dört ana sınıfa ayıran bir sistemdir. Bu sınıflandırma, ilaçların iyon kanalları ve reseptörler üzerindeki etkilerine dayanır.
Antiaritmik İlaçlar yazımıza buradan erişebilirsiniz.
Gebelik ve Emzirme Döneminde Anti-aritmik İlaçların Güvenliği
Vaughan-Williams sınıflandırması ve FDA (Gıda ve İlaç Dairesi) sınıflandırması kullanılarak bölünmüş antiaritmik ilaçlar, plasentadan geçiş, fetal risk ve fetüsü tedavi etmek için potansiyel kullanım hakkında bilgi içerir. Kalpler, klinik uygulama tarafından belirlenen olası güvenliklerine göre renk kodludur: yeşil, güvenli kabul edilir; sarı, veri eksikliği nedeniyle belirsiz güvenlik; kırmızı, kontrendike kullanım içindir.
Aşağıda, Vaughan-Williams sınıflandırması ve FDA gebelik kategorileri temel alınarak antiaritmik ilaçların plasenta geçişi, fetal riskler ve fetüsü tedavi etme potansiyeli hakkında bilgiler içeren bir tablo oluşturulmuştur.
✔ Renk Kodu:
Yeşil: Güvenli kabul edilir.
Sarı: Veri eksikliği nedeniyle güvenliği belirsiz.
Kırmızı: Kontrendike kullanım.
FDA = Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (U.S. Food and Drug Administration).
Bu tablo, gebelik ve emzirme döneminde kullanılan anti-aritmik ilaçların güvenlik profilini özetlemektedir.
Amerikan Pediatri Akademisi çoğu antiaritmik ilacın laktasyon döneminde kullanımının uygun olduğunu fakat atenolol ve amiodaronun laktasyon döneminde kullanımının daha az elverişli olduğunu belirtmiştir. Fetal aritmi için tavsiye edilen ilaçlar arasında ise sotalol ve digoksin bulunmaktadır.
- https://www.mdpi.com/2308-3425/11/8/243
- https://www.acilcalisanlari.com/antiaritmik-ilaclar.html
