İnfluenza Enfeksiyonu

İnfluenza, üst solunum yolları da dahil olmak üzere, üst ve alt solunum yollarını etkileyen bulaşıcı bir viral hastalıktır. Geniş bir yelpazeye yayılan influenza virüsleri bu hastalığa neden olur. Bu virüslerden bazıları insanları enfekte edebilirken, bazıları yalnızca belirli hayvan türlerine özgüdür.

Virüs, enfekte bireylerin öksürme, hapşırma veya konuşma sırasında yaydığı solunum damlacıklarıyla bulaşır. Ayrıca, virüs bulaşmış yüzeylere temas edilmesi ve ardından burun, ağız ya da gözlere dokunulması yoluyla da bulaşma gerçekleşebilir.

İnfluenza, henüz semptomlar ortaya çıkmadan önce bulaştırıcı hale gelir ve enfeksiyondan sonraki 5 ila 7 gün boyunca bulaşıcılığını sürdürebilir. Sağlıklı bireyler çoğunlukla birkaç gün içinde tamamen iyileşir. Ancak, zatürre (pnömoni) ve ölüm gibi ciddi komplikasyonlar özellikle bazı yüksek riskli gruplarda daha sık görülür. Bu gruplar arasında küçük çocuklar, yaşlı bireyler, bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler ve hamile kadınlar yer alır.

İnfluenza’nın başlıca semptomları arasında burun akıntısı, yüksek ateş, öksürük ve boğaz ağrısı bulunur. Hastalık, mevsimsel salgınlar sırasında oldukça hızlı ve etkili bir şekilde yayılır. Ilıman iklim bölgelerinde grip salgınları her sonbahar ve kış aylarında görülür ve hem çocukları hem de yetişkinleri etkiler. Ancak bu mevsimler, yaş gruplarını ve hastalık şiddetini farklı şekillerde etkileyebilir.

Son birkaç on yılda, daha ölümcül özelliklere sahip influenza virüs suşları ortaya çıkmıştır. Bu virüsler yalnızca insanları değil, aynı zamanda çeşitli hayvan türlerini de enfekte edebilir. Klinik uygulamalarda kullanılan hızlı tanı testlerinin duyarlılığı sınırlıdır ve yalancı negatif sonuçlar sık görülebilir. Bu nedenle, tanıda altın standart; boğaz salgılarının polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) yöntemiyle ya da viral kültürle incelenmesidir. Ancak bu testlerin sonuçlanması birkaç günü bulabilir.

İnfluenza virüsü Orthomyxoviridae ailesinden, 80-120 nm çapında, tek sarmallı RNA içeren; helikal simetri gösteren,lipid zarflı virüslerdir. İnfluenza A,B,C ve D olmak üzere 4 tip virüs bulunmaktadır.

1. İnfluenza A

• İnsanlarda salgınlara ve pandemilere neden olur.

• Hem insanları hem de hayvanları enfekte edebilir (kuşlar, domuzlar vb.).

• Yüzeyinde bulunan iki ana antijen (protein) ile alt tipleri belirlenir:

  • Hemaglütinin (H): 18 alt tipi (H1-H18)

  • Nöraminidaz (N): 11 alt tipi (N1-N11)

• Alt tip örnekleri:

  • H1N1: 2009 domuz gribi pandemisine neden olmuştur.

  • H3N2: Mevsimsel griplerin yaygın bir etkenidir.

• Özelliği: Antijenik kayma (major değişiklik) ve sürüklenme (küçük değişiklik) ile büyük varyantlar oluşturabilir.

2. İnfluenza B

• Sadece insanlarda enfeksiyona neden olur.

• Mevsimsel grip salgınlarında yer alır ama pandemi oluşturmaz.

• İki ana soy (lineaj) içerir:

  • B/Yamagata

  • B/Victoria

• Özelliği: Antijenik değişim geçirme kapasitesi sınırlıdır.

3. İnfluenza C

• Hafif solunum yolu enfeksiyonlarına neden olur.

• Genellikle çocuklarda görülür.

• Pandemi veya ciddi salgınlara neden olmaz.

• Daha az yaygındır ve çoğu zaman asemptomatik seyreder.

4. İnfluenza D

• İnsanları değil, esas olarak sığırları enfekte eder.

• Hayvanlar arasında bulaşıcıdır ancak şu ana kadar insanlarda hastalık oluşturduğu bildirilmemiştir.

İnfluenza A ve B tipleri, her yıl salgın sezonunda insan enfeksiyonlarına neden olur. İnfluenza A, virüs yüzeyinde bulunan hemaglütinin (H) ve nöraminidaz (N) proteinlerinin kombinasyonuna göre çeşitli alt tiplere ayrılır. Toplamda 18 farklı hemaglütinin (H1-H18) ve 11 farklı nöraminidaz (N1-N11) alt tipi mevcuttur. İnfluenza A virüsleri, bu H ve N alt tiplerine göre örneğin H1N1 ve H3N2 şeklinde tanımlanabilir.

İnfluenza B virüsleri ise soy ve suşlara göre sınıflandırılır. Son yıllarda dolaşımda olan influenza B virüsleri iki ana soydan birine aittir: influenza B Yamagata ve influenza B Victoria. İnfluenza virüslerinde, onları türlere özgü hale getiren reseptörler bulunur.

Hayvanlara özgü influenza virüsleri, virüsün antijenik özelliklerinde değişiklik olması durumunda insanlarda da enfeksiyona neden olabilir. Bu tür bir durumda, virüs genellikle insanlar arasında kolayca bulaşamaz. Ancak, insandan insana bulaşmanın etkin hale gelmesi durumunda 1918 ve 2009 yıllarında olduğu gibi pandemiler ortaya çıkabilir.

Kuş gribi olarak da bilinen avian influenza, kuşlarda görülen bulaşıcı bir hastalıktır ve A(H5N1), A(H5N8) ve H7N9 gibi çeşitli influenza A virüsleri tarafından oluşturulur. Bu virüsler, insandan insana bulaşma özelliği geliştirme potansiyeline sahip olmaları nedeniyle endişe vericidir ve ciddi bir pandemiye yol açabilirler.

Hayvan kökenli influenza’ya iyi bir örnek, 2009 yılında ortaya çıkan pandemi influenza’sıdır. Bu virüs büyük olasılıkla 2009 yılının başlarında Güney Amerika’da başlamış, insandan insana bulaşma yeteneği kazanmış ve küresel çapta yayılmıştır.

Tip	Bulaştığı Türler	Pandemi Riski	Antijenik Değişim	Alt Tip/Lineaj
A	İnsan, kuş, domuz vb.	Yüksek	Kayma & Sürüklenme	H ve N alt tipleri (H1N1 vb.)
B	Sadece insan	Düşük	Sürüklenme	Yamagata, Victoria
C	İnsan	Yok	Çok sınırlı	Yok
D	Hayvan (özellikle sığır)	Yok	Bilinmiyor	Yok

Araştırmacılar 1933 yılında Influenza A virüsünü izole etmiş, yedi yıl sonra ise Influenza B virüsünü izole etmişlerdir. Kuzey ve güney yarımkürenin belirli coğrafi bölgelerinde görülen influenza virüslerinin yol açtığı hastalıklar, her yıl kış aylarında meydana gelen influenza epidemileri olarak adlandırılır.

İnfluenza mevsimlerinin şiddeti, süresi, en çok etkilenen yaş grupları ile hastaneye yatış ve ölüm gibi komplikasyon oranları, her sezonda önemli ölçüde farklılık gösterebilir. H3N2 virüslerinin baskın olduğu sezonlar, özellikle çocuklar ve yaşlılar arasında daha şiddetli geçme eğilimindedir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), insanlardan her ay belirli coğrafi bölgelerde influenza virüslerinin izole edildiğini bildiren küresel düzeyde bir influenza virolojik sürveyansı yürütmektedir. Ilıman iklim bölgelerinde, influenza aktivitesi kış aylarında zirve yapar.

Kuzey Yarımküre

• Salgın Dönemi: Ekim – Mart
• Örnek Ülkeler: Türkiye, Avrupa ülkeleri, ABD, Kanada
• Açıklama: Soğuk havaların başladığı sonbahar aylarında başlar, ilkbahar başına kadar devam eder.

Güney Yarımküre

• Salgın Dönemi: Nisan – Ağustos
• Örnek Ülkeler: Avustralya, Arjantin, Güney Afrika
• Açıklama: Kış ayları Güney Yarımküre’de bu döneme denk geldiği için influenza bu aralıkta yaygındır.

Tropikal Bölgeler

• Salgın Dönemi: Tüm yıl boyunca
• Örnek Ülkeler:  Ekvator çevresi, Güneydoğu Asya, Orta Afrika
• Açıklama: Tropikal iklimlerde sıcaklık yıl boyu sabit kaldığı için influenza virüsü sürekli dolaşımda olabilir.

İNFLUENZA PANDEMİLERİ (1900-Günümüz)

1. 1918 – “İspanyol Gribi” (H1N1)

• Dönem: 1918–1919
• Tahmini Ölü Sayısı: 40–50 milyon (bazı kaynaklara göre 100 milyon)
• Etki Alanı: Tüm dünya

• Özellik: Genç ve sağlıklı bireylerde bile yüksek ölüm oranı, hızlı yayılım; en ölümcül grip pandemisi olarak kabul edilir.

2. 1957 – “Asya Gribi” (H2N2)

• Dönem: 1957–1958
• Tahmini Ölü Sayısı: 1–2 milyon
• Kaynak: Çin’de ortaya çıkmıştır.
• Özellik: Özellikle çocuklar ve yaşlılarda ciddi komplikasyonlara neden olmuştur.

3. 1968 – “Hong Kong Gribi” (H3N2)

• Dönem: 1968–1969
• Tahmini Ölü Sayısı: 1 milyon
• Kaynak: Hong Kong

• Özellik: Daha hafif seyirli olmasına rağmen yüksek bulaşıcılık nedeniyle yaygın ölümler görülmüştür.

4. 2009 – “Domuz Gribi” (H1N1pdm09)

• Dönem: 2009–2010
• Tahmini Ölü Sayısı: 150.000–575.000
• Kaynak: Meksika’da başlamıştır.
• Özellik: Genç erişkinleri ve gebeleri daha fazla etkilemiş, kısa sürede küresel yayılım göstermiştir.

Mevsimsel Grip Salgınları (Her Yıl)

• Yıllık Ortalama Ölü Sayısı (WHO verilerine göre):
• Dünya genelinde: 290.000 – 650.000
• Özellikle yaşlılar ve risk gruplarında daha yüksek

İnfluenza, üst solunum yollarını hedef alan akut bir hastalıktır ve üst solunum yolu ağacında ve trakeada inflamasyona neden olur. Akut semptomlar genellikle 7 ila 10 gün sürer ve sağlıklı bireylerde hastalık çoğunlukla kendi kendini sınırlayan bir seyir izler. Virüse karşı gelişen bağışıklık yanıtı ve interferon cevabı, yüksek ateş, burun akıntısı (koryza) ve vücut ağrıları gibi viral sendrom semptomlarından sorumludur.

Yüksek riskli gruplar arasında kronik akciğer hastalığı, kalp hastalığı ve gebelik bulunan bireyler yer alır. Bu gruplarda primer viral pnömoni, sekonder bakteriyel pnömoni, hemorajik bronşit ve hatta ölüm gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Bu komplikasyonlar, semptomların başlamasından itibaren yalnızca 48 saat içinde ortaya çıkabilecek kadar hızlı ilerleyebilir.

Virüs, vücuda alınmasından (inokülasyon) itibaren hem üst hem de alt solunum yollarında çoğalmaya başlar ve yaklaşık 48 saat içinde pik seviyeye ulaşır.

Virülans (hastalığa neden olma gücü) açısından, hemaglütinin (HA) ve nöraminidaz (NA) proteinleri kritik öneme sahiptir. Bu iki yapı, nötralizan antikorların hedef aldığı temel antijenlerdir.

• Hemaglütinin (HA): Solunum yollarındaki epitel hücrelerine yapışarak enfeksiyonun ilerlemesine olanak sağlar.

• Nöraminidaz (NA): Virüsü bir arada tutan bağları parçalayarak yeni virüs partiküllerinin yayılmasına yardımcı olur.

İnfluenza virüsleri, bu H (hemaglütinin) ve N (nöraminidaz) proteinlerine göre sınıflandırılır (örneğin: H1N1, H3N2).

İnfluenza A virüsünün önemli bir özelliği, genetik olarak kararsız (mutasyona açık) yapıda olmasıdır. Bu durum, antijenik ve işlevsel proteinlerde büyük değişiklikler meydana gelmesine neden olur ve hem yeni salgınlara hem de aşı geliştirme zorluklarına yol açar.

İnfluenza Virüs Replikasyon Döngüsü

1. Hücreye Bağlanma ve Füzyon
Virüsün yüzeyindeki hemaglütinin (HA) proteini, konak hücrenin yüzeyinde bulunan sialik asit (SA) kalıntılarına bağlanır. Bu bağlanma, virüsün hücre zarını geçerek içeri girmesini sağlar.

2. Viral Genomun Hücre Çekirdeğine Taşınması
Virüs içeri girdikten sonra, viral ribonükleoprotein kompleksleri (vRNP) hücre çekirdeğine taşınır. Bu kompleksler aşağıdaki proteinlerden oluşur:

• NP (nükleoprotein)

• PA (polimeraz asidik alt birim)

• PB1 ve PB2 (polimeraz bazik alt birimler)

3. Viral Genomun Transkripsiyonu ve Replikasyonu
İnfluenza genomunun replikasyonu iki aşamada gerçekleşir:

1. Komplementer RNA (cRNA) transkripsiyonu

2. cRNA’lar kullanılarak yeni vRNA kopyalarının sentezi

4. vRNP’lerin Montajı ve Hücre İçinde Taşınması
Yeni sentezlenen vRNA’lar, ilgili proteinlerle birleşerek tekrar vRNP kompleksleri oluşturur ve sitoplazmaya doğru taşınır.

5. vRNP’lerin Çekirdekten Dışarı Taşınması
vRNP’ler, çekirdek porları (nuclear pores) aracılığıyla, CRM1 bağımlı yolak üzerinden çekirdekten dışarı taşınır.

6. Virüs Partiküllerinin Hücre Zarında Montajı ve Tomurcuklanması
Yeni virüs partikülleri, kutupsal hücrelerin apikal yüzeyinde montajlanır ve hücre zarından tomurcuklanarak (budding) ayrılır. Bu aşamada olgun virüsler serbest kalarak çevre hücreleri enfekte etmeye başlar.

İnfluenza’nın klinik tablosu, hastanın yaşı, eşlik eden hastalıkları, aşılanma durumu ve virüse karşı doğal bağışıklığına bağlı olarak hafiften şiddetliye kadar değişkenlik gösterir. Genellikle, mevsimsel grip aşısını yaptırmış bireylerde semptomlar daha hafif seyreder ve komplikasyon gelişme riski daha düşüktür.

Hafif olgularda görülen belirti ve semptomlar şunlardır:

• Öksürük

• Ateş

• Boğaz ağrısı

• Kas ağrısı (miyalji)

• Baş ağrısı

• Burun akıntısı

• Gözlerde konjesyon (kızarıklık)

Frontal (alın bölgesi) veya retro-orbital (göz arkasında) baş ağrısı, seçilmiş oküler (gözle ilgili) semptomlarla birlikte sık görülür. Bu semptomlar arasında ışığa hassasiyet (fotofobi) ve farklı özelliklerde göz ağrısı yer alır. Göz ağrısının nedeni, belirli influenza tip ve alt tiplerinin sahip olduğu viral tropizmle (hücre hedefi seçimi) ilişkilidir.

Şiddetli olgularda, semptomlar hızla kötüleşebilir ve şu durumlar gelişebilir:

• Nefes darlığı

• Taşikardi (hızlı kalp atımı)

• Hipotansiyon (düşük tansiyon)

• 48 saat gibi kısa bir sürede solunum desteği gerektiren ciddi tablolar oluşabilir.

Bu nedenle özellikle riskli gruplarda erken tanı ve izlem büyük önem taşır.

İnfluenza tanısı, özellikle grip mevsimi sırasında, klinik olarak konabilir. Vakaların büyük çoğunluğu, tedavi gerektirmeden kendiliğinden iyileşir ve bu nedenle laboratuvar testine ihtiyaç duyulmaz.

Ancak yüksek riskli hastalarda, tedaviye başlamak için test sonuçlarının beklenmesi önerilmez; tedavi gecikmeden başlanmalıdır.

İnfluenza laboratuvar testleri, sadece tanının klinik kararı veya halk sağlığı müdahalelerini etkileyeceği durumlarda (örneğin salgın gibi), yani nedene yönelik tedavi veya korunma önlemlerinin gerektiği hallerde istenmelidir.

Tanıda Kullanılan Başlıca Laboratuvar Testleri:

• Hızlı antijen testleri

• Nükleik asit tespiti için hızlı moleküler test

• PCR ile yapılan konvansiyonel moleküler test

• Doğrudan ve dolaylı immünofloresan testler (antijen tespiti)

• Viral kültür

Tercih Edilen Testler:

• Hızlı ve konvansiyonel moleküler testler tercih edilir.

  • Yüksek duyarlılık ve özgüllüğe sahiptir.

  • İnfluenza A ve B ayrımı yapabilir.

  • Konvansiyonel testler ayrıca influenza A alt tiplerini de ayırt edebilir.

  • Sonuç süresi: 1–8 saat

• Hızlı moleküler testler:

  • Sonuç süresi: 15–30 dakika

  • A ve B ayrımı yapılabilir.

• Hızlı antijen testleri:

  • Sonuç süresi: 15 dakika

  • Özgüllüğü yüksek, ancak duyarlılığı düşük-orta düzeydedir.

• Viral kültür:

  • Duyarlılığı orta-yüksek,

  • Özgüllüğü en yüksek testtir.

  • Ancak sonuçların çıkması birkaç gün sürer, bu nedenle hızlı tanı ve yönetimde uygun değildir.

• Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu (ARDS)
• Adenovirüs
• Arenavirüsler
• Sitomegalovirüs (CMV)
• Dengue (Dang humması)
• Ekovirüs enfeksiyonu
• Hantavirüs pulmoner sendromu
• İnsan immün yetmezlik virüsü (HIV) enfeksiyonları
• Lejyoner hastalığı
• İnsan parainfluenza virüsü

İnfluenza enfeksiyonu, diğer eşlik eden hastalıkları (komorbiditesi) olmayan sağlıklı bireylerde genellikle kendini sınırlayan ve hafif seyirli bir enfeksiyondur. Bu bireylerde, hafif enfeksiyonlarda antiviral tedaviye gerek yoktur.

Ancak, özellikle hastane ve bakım evi gibi sağlık kurumlarında salgın yaşandığında, influenza enfeksiyonunu tedavi etmek veya önlemek amacıyla antiviral ilaçlar kullanılabilir.

Kullanılan Antiviral İlaçlar

Nöraminidaz İnhibitörleri

Bu grup, influenza A ve B virüslerine karşı etkilidir:

• Oseltamivir (Enfluvir) 2 x 75 mg/g 2 x 75 mg/gün

• Zanamivir

• Peramivir

Adamantan Türevi Antiviral İlaçlar

• Amantadin

• Rimantadin

Bu ilaçlar yalnızca influenza A‘ya karşı etkilidir, ancak influenza B’ye etkili değildir.
Son yıllarda influenza A virüslerinde bu gruba karşı yüksek direnç geliştiği için artık tedavi ve korunmada önerilmemektedir.

Direnç Durumu

• Nöraminidaz inhibitörlerine karşı direnç oranları düşük seyretmiştir ancak virüs her an mutasyona uğrayarak direnç geliştirebilir.

• Direnç, özellikle immünsüprese (bağışıklığı baskılanmış) hastalarda tedavi sonrası gelişebilir.

Daha fazla reçete bilgisine buradan erişebilirsiniz.

• Oseltamivir, salgın ve riskli temas durumlarında 1 yaş ve üzerindeki bireylerde koruyucu (profilaktik) olarak kullanılabilir.

• Yan etkileri:

  • Cilt reaksiyonları (bazıları ciddi olabilir)

  • Nadir fakat geçici nöropsikiyatrik yan etkiler
    ➤ Bu yan etkiler, özellikle yaşlı bireylerde ve riskli gruplarda oseltamivirin kullanımını sınırlayabilir.

• Zanamivir’in tek kontrendikasyonu, yumurta alerjisidir.

İnfluenza aşısı 6 aydan büyük herkese, özellikle öncelikli gruplara önerilmektedir. Komplikasyon riski yüksek olanlar, bunların yakın temaslıları, sağlık çalışanları grip aşısı öncelikli gruplardır. Komplikasyon Riski Yüksek Olanlar ;

• 6 – 59 ay arası çocuklar
• 50 yaş üstü yetişkinler
• Kronik hastalığı olanlar: Astım dahil kronik akciğer hastalığı, diyabet, metabolik hastalıklar, kalp hastalığı, kronik karaciğer veya böbrek hastalığı, nörolojik hastalıklar
• Bağışıklığı baskılanmış hastalar
• Gebeler
• Bakımevinde kalanlar ve çalışanları
• 6 ay -18 yaş arası uzun süreli aspirin tedavisi kullananlar
• Obez kişiler (Erişkinde: BMI ≥40)

Aşılama Uygulama Önerileri:

• Kış mevsiminin başında grip aşısı yapılması şiddetle önerilir.
•  Sadece ürtiker (kurdeşen) gibi hafif reaksiyon gösteren yumurta alerjisi olan bireyler de aşılanmalıdır.
• Her aşı uygulamasında bulunduğunuz ortamda acil müdahale ekipmanı hazır bulunmalı, hasta 10–15 dakika gözlemlenmelidir.
• Burundan uygulanan (nazal) grip aşıları, önceki yıllarda etkili olmamıştır. Enjeksiyon şeklinde olan aşı tercih edilmelidir.
• Hamile kadınlara grip aşısı yapılabilir.

İnfluenza, yüksek morbiditeye (hastalık yüküne) sahip bir enfeksiyondur. Birçok birey, hastalık nedeniyle işten veya okuldan izin almak zorunda kalır. Ayrıca, çocuklar ve yaşlı bireylerde enfeksiyon ölümle sonuçlanabilir. Önceden mevcut akciğer hastalığı veya diyabeti olan kişilerde mortalite (ölüm) oranları daha yüksektir.

Genel olarak, influenza enfeksiyonu her sezon bireyin 1 ila 2 hafta boyunca yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir.

• Sekonder bakteriyel pnömoni,
• Akut solunum sıkıntısı sendromu
• Miyozit (kas iltihabı)
• Miyokardit (kalp kası iltihabı)
• Multiorgan yetmezliği (çoklu organ yetmezliği)

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459363/
• https://asi.klimik.org.tr/asi/influenza

Soğuk Algınlığı (Nezle) Acil Yaklaşım