Shigella cinsi bakterilerin neden olduğu, genellikle kanlı mukuslu ishal, kramp tarzında karın ağrıları ve ağrılı dışkılama ile kendini gösteren akut, oldukça bulaşıcı bir bağırsak enfeksiyonudur. Gelişmekte olan ülkelerde yaygındır ve kontamine gıdaların yenilmesi, yetersiz hijyen veya doğrudan kişiden kişiye temas yoluyla bulaşır. Tüm yaş gruplarında ortaya çıkabilir, ancak yüksek risk gruplar gençler, yaşlılar ve bağışıklığı baskılanmış bireyleri içerir.
Amerika Birleşik Devletleri’nde bildirilen vakaların çoğuna S. sonnei (%77) neden olmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde esas olarak hastalığa neden olan serotip S’dir. Küçük çocuklarda daha yaygındır ve çoğu vaka 4 yaşından küçük çocuklarda ve 4 ile 11 yaşındaki çocuklarda bildirilmiştir. Şigelloz için cinsiyet baskınlığı ve ırksal tercih yoktur.Shigella için tek doğal rezervuar insanlardır. Shigella gram negatif, hareketsiz, fakültatif anaerobik, spor oluşturmayan bir çubuk şeklinde bakteridir. Hastalığa neden olan bakterinin 4 türü vardır:
- Shigella flexneri
- Shigella sonnei
- Shigella boydii
- Shigella dyssenteriae
Sadece Shigella dysenteriae bulunduğu ortama ekzotoksin salgılar. Shigella ’lar kalın barsak mukoza epitelinde ödem, bol mukus salınması, abseler ve ülserasyonlar meydana getirirler. Bu bakteriler, sulu, nemli ve gün ışığından uzak ortamlarda uzun süre canlı kalabilirken yüksek ısı, gün ışığı ve antiseptiklere dirençsizdir.Shigella midede aside nispeten dirençlidir ve hastalığa neden olması için çok az organizmanın vucuda feka oral yolla girmesi yeterlidir. Bulaşma insandan insana temas yoluyla (hastanın dokunduğu kapı kolları, çatal, kaşık, bardak, havlu veya tuvalet musluklarından), kontamine gıda ve su tüketilmesi veya kontamine sularda yüzmekle olur. Salgınlar su ve gıda kaynaklı olmaktadır. Yaz aylarında sık görülür. Bakteri için sinekler tarafından mekanik taşıyıcılık da söz konusudur.
Shigella yutulduktan sonra, ince bağırsakta çoğalır ve ardından kolonik mukozaya doğrudan invazyon yapar ve toksin üretir ve sulu veya kanlı ishale neden olur. Klinik belirtiler genellikle organizmanın alımından 12 saat ile 3 gün arasında ortaya çıkar ve ortalama inkübasyon süresi 3 gündür. Enfekte olmuş bazı insanlarda hiçbir semptom görülmeyebilir, ancak kendileri hastalanmasa da diğer insanlara hastalık bulaştırabilirler. Semptomlar arasında yüksek ateş, kusma, diffüz kolik karın ağrısı, ardından kanlı mukoid ishal ve tenesmus vardır. Klinik genellikle semptomların başlamasından sonraki 5 ila 7 gün içinde kendiliğinden düzelir. Hastalar ishal devam ettiği sürece ve ishal düzeldikten sonra bir veya iki haftaya kadar dışkılarında Shigella mikropları çıkarırlar ve bu dönemde bulaştırıcıdırlar.Hastalığın şiddeti bakteri türüne göre değişir. Enfekte olmuş bazı insanlarda hiçbir semptom görülmeyebilir, ancak kendileri hastalanmasa da diğer insanlara hastalık bulaştırabilirler. Hasta olanlar ise, ishal devam ettiği sürece ve ishal düzeldikten sonra bir veya iki haftaya kadar dışkılarında Shigella mikropları çıkarırlar ve bu dönemde bulaştırıcıdırlar. Bulaşmada küçük miktarlarda bakteri yeterli olduğu için fekal-oral yolla kişiden kişiye kolaylıkla bulaşabilmektedir. Bulaşma insandan insana temas yoluyla (hastanın dokunduğu kapı kolları, çatal, kaşık, bardak, havlu veya tuvalet musluklarından), kontamine gıda ve su tüketilmesi veya kontamine sularda yüzmekle olur. Salgınlar su ve gıda kaynaklı olmaktadır. Yaz aylarında sık görülür. Bakteri için sinekler tarafından mekanik taşıyıcılık da söz konusudur.
Hastalığın şiddeti bakteri türüne göre değişir. Bakterinin ağız yoluyla alınmasından 1-2 gün sonra
- Ateş
- Kramp tarzında karın ağrısı (kolik tarz)
- Sulu kanlı dışkılama
- Bulantı
- Kusma
- Nöbet
gelişir. İshal genellikle kanlıdır. Hastaların çoğu 7 gün içinde komplikasyon görülmeksizin iyileşir. Bazen hastalarda kusma, gözlerde irritasyon, ağrılı idrar yapma ve enfeksiyon sonrası eklemlerde ağrı ile karakterize postenfeksiyöz artrit gelişebilmektedir. Nadirde olsa deliryum, ensefalopati, anüri, nöbet (çocuklarda), menenjismus ve komaya neden olur. Karın muayenesi, hiperaktif bağırsak sesleriyle şişmiş bir karın saptanabilir. Sigmoid kolon ve rektum tutulumuna bağlı olarak özellikle alt karın bölgesinde hassasiyet olabilir.
- Tam kan sayımı: Sola kayma, lökositoz, lökopeni de bulunabilir. Anemi ve trombositopeni de mevcut olabilir.
- Dışkı mikroskopisinde lökosit eritrosit saptanır.
- Enflamatuar belirteçler: ESR ve CRP gibi yükselebilir.
Tanı öykü, fizik muayene ve dışkı incelemesi ve dışkı kültürü ile konur.
- Tifo dışı Salmonella
- Escherichia coli enfeksiyonu
- Kampilobakter enfeksiyonu
- Clostridium difficile
- Tifo
- Entamoeba histolytica
- Aeromonas
Tedavide sıvı elektrolit desteği önemlidir. Hastaya bol sıvı alması ve istirahat etmesi önerilir. Sağlıklı kişiler genellikle tedavi edilmeden 5-7 gün içinde iyileşebilirlerken, bazı insanlarda 4 veya daha fazla hafta süreyle semptomlar devam edebilir. Sağlık durumu iyi olmayan veya HIV / AIDS hastaları veya kanser nedeniyle kemoterapi alan bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde shigella enfeksiyonunun daha uzun sürme olasılığı yüksektir.
Gün içinde çok sayıda sulu dışkılama ve kusması olanların, ateşi olanların, yaşlı ve çocuk hastaların hastaneye başvurmaları önerilir. Gerekli durumlarda bakteriye etkili antibiyotik tedavisi yapılabilir. Bu hem bakterinin yayılmasını önler hem de hastalığın süresini kısaltabilir. Bazı durumlarda, bağırsak alışkanlıklarının tamamen normale dönmesi birkaç ay sürebilir.
Loperamid, paregorik veya difenoksilat gibi antimotilite ilaçları, enfeksiyonu uzatabilecekleri ve organizmanın yayılmasını artırabilecekleri için önerilmemektedir.
Erişkinlerde ampirik antibiyotik seçimi demografik özelliklere ve bölgesel dirence bağlıdır. Direnç için risk faktörü olmayan hastalara florokinolon önerilir. Ayrıca enfeksiyonunun tedavisinde ikinci kuşak sefalosporin, ampisilin ve trimetoprim-sülfametoksazol de kullanılabilir. Pediatrik hastalarda antibiyotik duyarlılığı bilinmiyorsa ilk seçenek ilaç azitromisindir.
- Kolon perforasyonu
- Bağırsak tıkanıklığı
- Proktit
- Rektal prolapsus
- Bakteriyemi
- Hemolitik-üremik sendrom
- Reaktif artrit veya Reiter sendromu
- Vulvovajinit
- Keratit
- Akut miyokardit
Daha fazlasına buradan erişebilirsiniz.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482337/
- https://www.seyahatsagligi.gov.tr/site/HastalikDetay/Basilli-Dizanteri
- http://www.mikrobiyoloji.org/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF74C083BF80024D2A
