Kıl kurdu olarak da adlandırılan Enterobius vermicularis, dünyadaki en yaygın paraziter helmint (solucanlar) enfeksiyonlarından biridir ve çoğu vaka çocuklarda görülür. Genellikile dünyada ve ülkemizde olduğu gibi ilkokul çağı çocuklarda ilk sıralarda görülürken yetişkinlerde de görülebilir. Bulaşma, kontamine eşyalarla doğrudan temas yoluyla veya hatta cinsel temas sırasında olur. Enfeksiyonların çoğu asemptomatiktir. İyileşme oranı yüksek olsa da, nüksler yaygındır ve yayılmasında sosyoekonomik durum, kişisel hijyen alışkanlıkları, çevre ve alt yapının iyileştirilmesi gibi etkenlerin önemli olması ve önlenebilir olması nedeniyle önemli bir halk sağlığı sorunudur.
E.vermicularis, iklimi sıcak ve kuru olan tropikal bölgelerden çok, ılıman bölgelerde görülmekle birlikte dünyanın her yerinde görülebilen bir parazit türüdür. Literatürde bu parazitin epidemiyolojisinde cinsiyet, yaş, ırk, sosyal sınıf ve kültürün herhangi bir etkisinin
olmadığı bununla birlikte oyun çağı çocuklarında ve ilkokul öğrencileri arasında genel popülasyona göre daha yaygın olduğu belirtilmektedir. E. vermicularis, geniş ailelerde, toplu yaşanan yurt, bakım yuvaları, huzur evleri, kışla gibi yerlerde kişiden kişiye kolayca yayılır. Bu nedenle de bir aile içi enfeksiyonu olarak tanımlanır.
Kıl kurdu olarak da adlandırılan Enterobius vermiculariKıls, dünyadaki en yaygın nematod enfeksiyonlarından biridir. E. vermicularis, Oxyuris vermicularis olarakda adlandırılır. İnsanlar bu enfeksiyonun tek doğal konakçısıdır. Bulaşma, kalabalık ortamlarda (kreşler, okullar…vb) yaşayan kişilerde ve genellikle aile içinde gerçekleşir. Enfeksiyon, kıl kurdu yumurtalarının yutulmasından kaynaklanır. Bulaşma en yaygın olarak kontamine olmuş eşyalara dokunduktan sonra fekal-oral yolla olur. Solucanlar küçük, iplik benzeri ve beyazımsıdır. Solucan, adını dişi solucanların arka kısmında bulunan karakteristik iğne benzeri kuyruğundan alır.
Enterobius vermicularis insana özgü olmakla birlikte öncelikle ileum ve çekumda yaşayan nadiren de ince bağırsağın son kısımları, mide, gastrointestinal sistemden farklı bir bölgede de yaşayabilen bir organizmadır. Enterobius vermicularisin çoğalmasında dişi parazitin yumurtlama özelliği önemlidir. E. vermicularis yumurtaları yutulduktan sonra, ince bağırsakta oluşan yetişkin erkek ve dişi solucanlara dönüşmeleri yaklaşık 1 ila 2 ay sürer . Bunlar ileoçekal alanla sınırlı kaldıklarında genellikle herhangi bir belirtiye neden olmazlar. E. vermikularis bağırsak lümeni içerisinde genellikle serbest bulunur ve bağırsak lümeni içerisindeki gıdalar, mukoza epiteli, kan ve lenf sıvısından beslenir. Dişi E.vermicularis yumurtlama zamanı geldiğinde genellikle rektuma doğru hareket eder ve anüsten çıkarak perianal bölgeye yumurtalarını bırakır ve ölür. Bu göç kaşıntıya neden olur. Ayrıca yumurtalar anal bölgenin yakınında çatlar ve perianal kaşıntıya ayrıca neden olur. Bu kaşıntı parmakların kirlenmesine yol açar ve yumurtaların yutulmasına (otoenfeksiyon) ve solucanın yaşam döngüsünün yeniden başlamasına neden olur. Bazen larvalar rektuma ve ince bağırsağa tekrar geri döner ve yaşam döngüsüne tejkrar başlar (retro enfeksiyon).
Oval görünümde bir tarafı düz, diğer tarafı konveks olan enterobius yumurtalarının görünüşü ekmek somununa benzemektedir. Yumurtalar düz, renksiz, kalın bir kabuğa sahip, 50-60 µm boyunda, 20-30 µm enindedir. Serin ve nemli ortamlarda yumurtalar 13 günden 8 haftaya kadar canlı kalabilmektedir.
Enterobiyoz için kaynak, vücutlarında bu paraziti barındıran insanlardır. Konak zinciri insan-insan-insan olan E.vermicularisin bulaşma şekli ağızdan ya da burundan girip yutulan yumurtalarla olu. Perianal bölgeden çevreye yayılan yumurtalar, yiyecek-içeceklerle, bulaşlı parmakların ağıza, buruna sokulmasıyla, parmak emme alışkanlığı sonucunda ve yumurtaların burundan solunmasıyla vücuda girer.
Yumurtaların yüzeyi yapışkandır ve bu yumurtalar anüs çevresinden tırnaklara, ellere, yatak, çarşaf ve yastık kılıflarına kadar birçok yere bulaşırlar. Çarşafların silkelenmesi sırasında ortama yayılan yumurtalar ağız-burun yoluyla vücuda girerler. Yumurtaların ayrıca buradan, başkaca yiyecek, su, mobilya, oyuncak, banyo aksesuarları ve diğer eşyalara da
bulaştıkları tespit edilmiştir. Yumurtalar nemli ve serin (20-25 °C) ortamlarda 13 günden 8 haftaya kadar canlı kalabilirler; 25 °C’nin üstündeki sıcaklık ve kuru havada ölür. Ağız yoluyla enfekte yumurtalarını alan sağlıklı konağın duodenumunda yumurtadan çıkan parazit, ince bağırsaklarda 2 gömlek değiştirip, olgunlaşmakta ve çiftleşmektedir.
Bunu takiben erkekler ölürken dişi erişkinler kalın bağırsağa göç etmekte ve burada bağırsak lümenine tutunmaktadır. Gelişmesi tamamlanan ve içi yumurta dolu olan dişiler anüse ilerleyip yumurtalarını bu bölgeye bırakmaktadır.
Enterobius vermicularis’li hastaların yaklaşık üçte biri asemptomatiktir. Parazitin etkisinin şiddeti vücuttaki sayısı ile doğru orantılıdır. Kıl kurdunda en yaygın semptom perianal kaşıntıdır. Genelikle geceleri meydana gelir ve uykusuzluğa yol açabilir. Kaşıntı ve kaşıma nedeniyle perianal eritem görülebilir. Hatta bazen kaşıntı anüs çevresinin kanatılmasına neden olacak kadar şiddetli olabilir ve konağın, dişi parazitin o bölgede dolaşırken oluşturduğu irritasyon ile salgılarına ve metabolizma artıklarına gösterdiği tepkinin bir belirtisidir. Bu duruma sekonder bakteriyel enfeksiyonların eklenmesi kaşıntının şiddetlenmesine neden olmaktadır. Rektumda biriken parazit nedeniyle rektit oluşabilir. Bu da akıntı, ağrı, sık sık gelen dışkılama isteği ve az miktarda dışkı çıkarma ile kendini
göstermektedir. Bunun yanı sıra iştahla ilgili değişikler meydana gelir, bazı çocuklarda iştah azalması dikkati çekmektedir. Ayrıca zayıflama, ishal ve ateş de görülebilir. Bazen karın ağrısı ve apandisit gibi diğer ciddi komplikasyonlar apandisitteki lümeni tıkayan solucanlar nedeniyle ortaya çıkabilir veya apendiks çevresinde iltihaplanmaya neden olabilir.
E.vermicularise bağlı sinir sisteminde görülen belirtiler arasında; burun kaşıntısı, diş gıcırdatması, insomnia, gece korkuları, öksürük nöbetleri, ağızdan gece yastığa salya akması, istemsiz hareketler, kramplar sıralanabilir. Parazitin atıkları sonucunda gelişen toksialerjik reaksiyona bağlı meninks irritasyonu ile pseudomenenjit görülebilir. Bu parazitozda, sara nöbetlerine benzer nöbetler, kulak uğuldaması, işitme ve görme kusurları, dikkati toplayamama gibi belirtiler de görülür. Özellikle uyku bozuklukları, dikkati toplayamama vb. belirtiler ilkokul çağı çocuklarında akademik başarıyı olumsuz etkileyen faktörler arasındadır.
Perianal bölgeye yumurtlamak için çıkan dişi E.vermicularisin, vulva ve üretra kaşıntılarına; bu kaşıntıların oluşturduğu uyarıya bağlı noktürnal enürezise neden olabileceği belirtilmektedir.
Çocuklarda ürtiker ve enterobiyaz arasındaki ilişkiyi gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Sonuç olarak ürtiker sorunu yaşayan çocuklarda belirgin bir etken saptanamadığında parazit taraması önerilmektedir.
Tanı öykü fizik muayene ile konur. Anüs ve burun kaşıntısının birlikte bulunması durumunda ön tanı konulabilir. Ancak kesin tanı için mikroskobik incelemede parazitin ve/veya yumurtalarının saptanması gereklidir. Anal bölgeye uygulanacak selofan bant testi ile mikroskop altında Enterobiusa ait yumurtalar veya solucanın görülmesi ile kesin tanı konulur. Muayene genellikle daha yüksek teşhis verimi için sabahın erken saatlerinde yapılır. Muayene art arda beş sabah negatifse, teşhis reddedilir. E. vermicularis’in teşhisinde dışkı incelemesi yardımcı olmaz, çünkü yumurtaların dışkı ile dışarı atılma olasılığı düşük olup, yapılan dışkı incelemelerinde yumurtaların görülme olasılığı sadece %5 olarak saptanmıştır. Bazen diğer nedenleri dışlamak için dışkı örneğinin analizi önerilir.
Enterobiyaz tedavisi 2 basamaklıdır.
- Aile için enfeksiyonun önlenmesi ve tedavisi
- Otoinfeksiyonla bulaşın önlenmesi ve tedavisi
Birinci etkene göre parazit aile içinde birinde saptanmışsa, diğer aile üyelerinin enfekte olma riski yüksektir ve bu nedenle aile üyelerin tamamı eş zamanlı tedavi edilmelidir. İkinci etkene göre ise parazit otoinfeksiyonla kolayca bulaşması ve ilacın erişkin parazitlere olduğu kadar larvalarda da etkili olması için tedavinin 1 hafta ve 15 gün ara ile 2-
3 kez tekrarlanması önerilmektedir. DSÖ Model Listesinde tek doz tedavisinde açıklanan beş antihelmintik ilaç bulunmaktadır:
- Albendazol
- Mebendazol
- Pirantel
- Levamisol
- İvermektin
Tedavi sırasında belirtisiz olsalar bile tüm ailenin tedavi edilmesine özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir.
Pyrantel Pamoate (KONTİL®): Amerika Birleşik Devletleri’nde reçetesiz satılmaktadır; 2 hafta arayla verilen maksimum 1 gm’ye kadar 11 mg/kg doz önerilir. 75 kiloya kadar olanlar için 3 tab|et, 75 kiloyu aşanlar için 4 tablet gün orarak reçete edilir. Şurup formatı ise 75 kiloya kadar olanlarda 3 ölçek (15 mL), 75 kiloyu aşanlarda 4 ölçek (20 mL) verilir. Daha fazlasına buradan ulaşabilirsiniz.
Albendazol (ANDAZOL®): Aç karnına verilir, 400 mg, tek seferlik bir doz, ardından 2 haftada bir tekrar dozu uygulanır.
Mebendazol (VERMAZOL®): 100 mg, tek seferlik bir doz, ardından 2 haftada bir tekrar dozu uygulanır.
- Enterobiasis tedavisinde kullanılan diğer ilaçlar, ivermektin ve piperazindir, ancak ikincisi daha düşük etkinliğe ve daha yüksek toksisiteye sahiptir.
- Enterobiasis, tekrarlayan yeniden enfeksiyona neden olabilir, bu nedenle, nüksetmeyi önlemek için semptomatik olsun ya da olmasın tüm ev halkının tedavi edilmesi önerilir.
Gebelikte Enterobius enfeksiyonunun tedavisi, belirgin semptomları olan hastalara ayrılmalıdır. Hamile hastalarda diğer ilaçlara göre pirantel pamoat tercih edilir.
Daha fazlasına buradan erişebilirsiniz.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536974/#:~:text=Enterobius%20vermicularis%20is%20an%20organism,confined%20to%20the%20ileocecal%20area.
- http://www.drinh.com/e-ders-gis-parazit.html
- https://www.researchgate.net/figure/Photographs-of-Enterobius-vermicularis-and-Scotch-tape-A-Colonoscopic-view-of-E_fig2_297659020
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/988624
- https://www.biofarma.com.tr/upload/Andazol-Suspansiyon_KT.pdf
- https://myhealthbox.eu/web/cache/3746890.pdf
- https://titck.gov.tr/storage/kubKtAttachments/0adb1bd946397.pdf
