Bu İçerik Sadece Aboneler İçindir
Fomepizol, metanol ve etilen glikol zehirlenmelerinin etkili bir antidotudur ve Alkol Dehidrogenaz enziminin kompetitif inhibitörü olarak çalışır. Kimyasal adı 4-metilpirazol olan fomepizol, bu enzimle yarışarak metanol ve etilen glikolün toksik metabolitlere dönüşmesini engeller. Tedavi sırasında, alkol dehidrogenaz enzimi üzerinde daha yüksek bir afinite gösteren fomepizol uygulanır ve bu süreç toksik bileşenlerin metabolizmasını bloke eder.
Hem metanol hem de etilen glikol zehirlenmelerinde fomepizol veya etanol kullanılabilir. Ancak fomepizol, daha güçlü alkol dehidrogenaz inhibitör etkisi ve hafifçe daha uzun etki süresiyle öne çıkar. Ayrıca fomepizol kullanımı sırasında santral sinir sistemi depresyonu, hepatotoksisite ve hipoglisemi gibi yan etkiler daha nadir görülür. Bu avantajları nedeniyle, fomepizol, mevcut olduğu ülkelerde toksik alkol zehirlenmesi için genellikle birinci tercih olarak kullanılmaktadır.
Türkiye’de fomepizol, yüksek maliyeti nedeniyle yalnızca belirli merkezlerde bulunmaktadır. Zehirlenme durumlarında, 114 Ulusal Zehir Danışma Merkezi (UZEM) aracılığıyla en yakın merkezden temin edilmesi mümkündür.
- Metanol zehirlenmesi detaylı anlatıma buradan erişebilirsiniz.
- Etanol zehirlenmesi detaylı anlatıma buradan erişebilirsiniz.
Etki Başlangıcı:
Etki süresi: Hesaplanamamış Doza bağlı.
Yarılanma Ömrü (t½):
Antidot: Hemodiyaliz
Metabolizma: Karaciğer
Atılım: İdrar
Saklama: Oda sıcaklığı (20° ile 25° C)
Fomepizol (Antizol®, 1 g/ml, 1.5g/1.5ml ve 5g/5 ml vialleri var.
Fomepizol, etilen glikol ve metanol zehirlenmelerinde, toksik metabolitlerin oluşumunu engelleyen etkili bir tedavi yöntemidir. Bu ajan, her iki bileşiğin metabolizmasındaki ilk basamağı katalize eden alkol dehidrojenaz enziminin rekabetçi bir inhibitörüdür.
Metabolik Süreç ve Toksisite Mekanizmaları
Etilen Glikol Metabolizması:
- Etilen glikol, alkol dehidrojenaz tarafından glikoaldehite dönüştürülür.
- Ardından glikoaldehit, sırasıyla glikolat, glioksilat, ve oksalat gibi toksik bileşiklere metabolize olur.
- Glikolat ve oksalat, metabolik asidoz ve böbrek hasarının ana sorumlularıdır.
Metanol Metabolizması:
- Metanol, alkol dehidrojenaz aracılığıyla formaldehite dönüştürülür.
- Formaldehit, formaldehit dehidrojenaz tarafından oksitlenerek formik asite dönüşür.
- Formik asit, metabolik asidoz ve görme bozukluklarından birincil olarak sorumludur.
Fomepizol, bu süreçlerin ilk basamağını inhibe ederek toksik metabolitlerin oluşumunu engeller. Metabolizmanın bloke edilmesi, etilen glikol ve metanolün vücutta kalış süresini (yarı ömrünü) 17-52 saate kadar uzatabilir. Bu süre içinde hemodiyalizle toksinlerin vücuttan uzaklaştırılması sağlanabilir.
Fomepizolün Avantajları
- Standart doz rejimi: Fomepizol, etanol ile kıyaslandığında daha kolay ve öngörülebilir bir dozlama sağlar.
- Monitorizasyon kolaylığı: Etanol düzeylerinin sürekli izlenmesine gerek kalmaz.
- Daha az yan etki: Etanolün aksine, fomepizol santral sinir sistemi depresyonu yapmaz.
Fomepizolün Dezavantajları
- Maliyet: Fomepizol, etanole göre daha pahalıdır ve bazı ülkelerde erişimi sınırlıdır.
- Hemodiyalizin yerini tutamaz: Fomepizol toksik metabolitlerin oluşumunu engellese de, mevcut toksinlerin vücuttan uzaklaştırılması için hemodiyaliz gerekebilir.
Fomepizol, toksik alkol zehirlenmelerinde tedaviyi optimize eden bir ajan olsa da, uygun hemodiyaliz tedavisinin sağlanması tedavinin olmazsa olmaz bir parçasıdır.
Antidot tedavisi (fomepizol veya etanol) şu durumlarda başlanmalıdır:
- Serum Seviyeleri
- Metanol: Serum metanol seviyesi 6,2 mmol/L (20 mg/dL) üzerinde ise.
- Etilen Glikol: Serum etilen glikol seviyesi 3 mmol/L (20 mg/dL) üzerinde ise.
- Osmolar Açık
- Toksik dozda metanol veya etilen glikol alımı sonrası osmolar açığın >10 mOsm/L olması.
- Şüpheli Alım Öyküsü ve Klinik Bulgular
- Şüpheli toksik alkol alımı sonrası aşağıdaki kriterlerden en az ikisinin bulunması:
- Arteriyel pH < 7,3
- Bikarbonat < 20 mmol/L
- Osmolar açık > 10 mOsm/L
- Klinik bulgularla birlikte yüksek anyon açıklı metabolik asidoz.
- Şüpheli toksik alkol alımı sonrası aşağıdaki kriterlerden en az ikisinin bulunması:
Tedavi Notları
- Antidot tedavisinin amacı, alkol dehidrojenazın inhibisyonu ile toksik metabolit oluşumunu engellemektir.
- Fomepizol, antidot tedavisinde etanol üzerine tercih edilen ajandır (yan etkilerin azlığı ve kullanım kolaylığı nedeniyle).
- Hemodiyaliz gereksinimi, ağır asidoz, toksik metabolitlerin yüksek birikimi veya böbrek yetmezliği durumlarında düşünülmelidir.
1. Yükleme Dozu
- Doz: 15 mg/kg intravenöz (IV)
- Uygulama Süresi: 30-45 dakikada yavaş IV infüzyon
- Not: Yükleme dozu, toksik alkolün alkol dehidrogenaz enzimi tarafından metabolize edilmesini hızlı bir şekilde inhibe etmeyi hedefler. Ven içine 100 mL % 0,9’luk sodyum klorür ya da % 5 dekstroz içinde, 15 mg/kg 30 dakikada uygulanır.
2. İdame Dozu
- Dozlar:
- İlk 48 saat boyunca her 12 saatte bir 10 mg/kg IV.
- 48 saatten sonra her 12 saatte bir 15 mg/kg IV (metabolizma hızlanacağı için doz artırılır).
- Uygulama Süresi: Her doz 30-45 dakikada yavaş infüzyon şeklinde verilmelidir.
- Not: Ven içine ilk 48 saat boyunca 10 mg/kg 12 saat arayla toplam 4 kez, ardından 48 saatten sonra 15 mg/kg 12 saatte bir, 30 dakikalık infüzyonla verilir.
3. Hemodiyaliz Durumunda Dozlama
Hemodiyaliz sırasında fomepizol kan dolaşımından temizlendiği için dozlama daha sık yapılır:
- Her 4 saatte bir 10 mg/kg IV uygulanır.
- Hemodiyaliz sona erdiğinde, standart idame dozuna geri dönülür.
Tedavi Süresi
- Fomepizol, hastanın asidozu ve genel durumu düzelinceye ya da ölçülebiliyorsa metanol düzeyi 20 mg/dL’nin altına düşene dek sürdürülür.
- Fomepizolün etanole göre etkisinin daha özgül ve yan etkilerinin daha az olduğu
belirtilmesine karşın, klinik açıdan üstünlüğünü kanıtlayan kontrollü araştırmalar
bulunmamaktadır. - 48 saatten uzun veriliyorsa metabolizmanın indüksiyonunu kompanse etmek için doz 15 mg/kg’a yükseltilmelidir.
- Eğer hasta diyalize girerse, fomepizol her 4 saatte bir veya diyaliz boyunca 1 mg/kg/saat hızında devamlı olarak verilmelidir.
- Fomepizolün etanole göre etkisinin daha özgül ve yan etkilerinin daha az olduğu belirtilmesine karşın, klinik açıdan üstünlüğünü kanıtlayan kontrollü araştırmalar bulunmamaktadır.
Çocuklarda:
Güvenlik ve etkinliği pediyatrik hastalarda belirlenmemiştir
Fomepizol uygulaması, hastalarda bradikardi ve hipotansiyona neden olabilir, bu
nedenle uygulama esnasında hastalar monitörize edilmelidir.
- Bulantı,
- Baş ağrısı
- Hipotansiyon
- Bradikardi
- Hipertrigliseridemi
- Baş dönmesi
- Nöbet
- Anksiyete
- Dissemine intravasküler koagülasyon (nadir)
- Anüri
pH Düzeyine Göre Tedavi
- pH < 7,3:
- Sodyum bikarbonat intravenöz olarak verilebilir.
- Amaç: Asidozun düzeltilmesi ve toksik metabolitlerin etkilerinin azaltılması.
- pH < 7,25:
- Hemodiyaliz önerilir.
- Etilen glikol zehirlenmesinde kofaktör olarak tiamin ve pridoksin verilebilir.
- Metanol zehirlenmesinde kofaktör olarak folik asit verilebilir.
Hemodiyaliz Endikasyonları
Aşağıdaki durumlarda hemodiyaliz önerilir:
- pH < 7,25
- Serum toksik alkol düzeyi > 50 mg/dL
- Görme bozuklukları (Metanol zehirlenmesi belirtisi)
- Böbrek yetmezliği
- Mevcut tedavi ile düzelmeyen elektrolit bozuklukları
- Stabil olmayan hemodinami
Gebelik kategorisi: C
Bilinmiyor.
Yan Etkiler (Yüksek Dozda Gözlenen)
- Sağlıklı gönüllülerde yapılan çalışmalarda, 50 mg/kg ve 100 mg/kg dozlarını alan bireylerde şu yan etkiler kaydedilmiştir:
- Bulantı
- Baş dönmesi
- Vertigo
Fomepizol ve Hemodiyaliz
- Hemodiyaliz ile Eliminasyon:
- Fomepizol diyaliz edilebilir bir ilaçtır.
- Hemodiyaliz, fomepizolün serumdan hızla uzaklaştırılmasını sağlar ve bu özellik özellikle aşırı doz vakalarının yönetiminde faydalıdır.
Doz Aşımı Tedavisi
- Semptomatik Tedavi:
- Bulantı ve baş dönmesi gibi yan etkiler hafif ve geçicidir; genelde ek bir tedaviye ihtiyaç duyulmaz.
- Hemodiyaliz İndikasyonu:
- Aşırı doz alımı tespit edilirse, hastanın klinik durumu değerlendirilerek hemodiyaliz başlatılabilir.
- Destek Tedavi:
- Vital bulgular izlenmeli ve gerektiğinde semptomatik müdahaleler yapılmalıdır.
- Antizol® 1g/1mL Enjeksiyon Flakon
- Antizol® 1.5g/1.5mL Enjeksiyon Flakon
- Antizol® 5g/5mL Enjeksiyon Flakon
- https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2020/020696Orig1s006lbl.pdf
- https://www.statpearls.com/point-of-care/35965
- https://go.drugbank.com/drugs/DB01213
- https://www.statpearls.com/point-of-care/35965