Kardiyopulmoner Resüsitasyon (KPR), ani kardiyak arrest gelişen hastalarda yaşamın yeniden başlatılmasını amaçlayan, zamanla yarışılan ve kanıta dayalı uygulamalardan oluşan hayati bir acil müdahaledir. Erken tanı, hızlı ve etkili göğüs kompresyonları, uygun havayolu yönetimi ve zamanında defibrilasyon; sağkalımı belirleyen en kritik basamaklardır. KPR yalnızca teknik bir işlem değil, ekip koordinasyonu, doğru algoritma takibi ve sürekli yeniden değerlendirme gerektiren dinamik bir süreçtir. Bu bölümde kardiyopulmoner resüsitasyonun temel prensipleri, güncel kılavuzlar ışığında uygulama basamakları ve acil serviste sık yapılan hatalara dikkat çekilerek pratik bir yaklaşımla ele alınacaktır.
- Ani Kardiyak Arrest
- Erişkin Temel Yaşam Desteği
- Gebelikte Resüsitasyon
Ani kardiyak arrest (AKA), kalbin efektif mekanik aktivitesinin ani olarak durması sonucu bilinç kaybı, apne/agonal solunum ve nabızsızlık ile karakterize, dakikalar içinde geri dönüşümsüz beyin hasarı ve ölümle sonuçlanabilen klinik bir tablodur. En sık nedeni ventriküler fibrilasyon (VF) ve nabızsız ventriküler taşikardi (VT) olmakla birlikte, asistoli ve nabızsız elektriksel aktivite (PEA) de önemli ritimlerdir.
AKA’da prognozu belirleyen en kritik faktörler:
-
Arrestin tanınma süresi
-
KPR’ye başlama süresi
-
Defibrilasyonun erken uygulanması
-
Arrestin tanıklı olup olmaması
-
Altta yatan geri döndürülebilir nedenlerin (5H–5T) hızlı tanınmasıdır.
Bu nedenle acil serviste her bilinçsiz hastaya “önce arrest mi?” sorusu sorulmalı ve gecikmeden KPR algoritmaları başlatılmalıdır.
🫀 Erişkin Temel Yaşam Desteği (TYD)
Erişkin temel yaşam desteği, ileri ekipman olmaksızın uygulanan ve sağkalım zincirinin temelini oluşturan ilk müdahale basamağıdır. Amaç; beyin ve koroner perfüzyonu sürdürecek minimal dolaşımı sağlamak ve ileri yaşam desteğine köprü oluşturmaktır.
Temel basamaklar:
-
Güvenliğin sağlanması
-
Bilinç kontrolü
-
Solunum ve nabız değerlendirmesi (≤10 sn)
-
Hızlı KPR başlatılması
Göğüs kompresyonları:
-
Hız: 100–120/dk
-
Derinlik: 5–6 cm
-
Tam göğüs geri dönüşü
-
Kompresyon–ventilasyon oranı: 30:2
-
Kesintiler minimumda tutulmalıdır
Defibrilasyon:
-
Şoklanabilir ritim varsa en kısa sürede uygulanmalıdır
-
Her şok sonrası nabız kontrolü yapılmadan KPR’ye devam edilmelidir
TYD’nin kalitesi, ileri yaşam desteğinin başarısını doğrudan etkiler.
⚡ Erişkin İleri Yaşam Desteği (İYD / ACLS)
Erişkin ileri yaşam desteği, temel yaşam desteğine ek olarak ileri havayolu, monitörizasyon, ilaç tedavisi ve defibrilasyonu içeren kapsamlı bir resüsitasyon sürecidir.
Ana hedefler:
-
ROSC (spontan dolaşımın geri dönüşü) sağlamak
-
Arrest nedenini düzeltmek
-
Arrest sonrası bakımın başlatılması
Temel bileşenler:
-
İleri havayolu (ETT / supraglottik airway)
-
Sürekli kapnografi ile ETCO₂ takibi
-
Adrenalin (1 mg IV/IO, 3–5 dk)
-
Şoklanabilir ritimlerde amiodaron / lidokain
-
Defibrilasyon enerjilerinin uygun kullanımı
-
5H–5T nedenlerinin sistematik değerlendirilmesi
Ekip içi rol dağılımı, liderlik, zaman yönetimi ve sürekli yeniden değerlendirme İYD’nin başarısında kritik öneme sahiptir.
👶 Pediatrik Temel Yaşam Desteği (PTYD)
Çocuklarda kardiyak arrest erişkinden farklı olarak çoğunlukla solunumsal yetmezlik veya şok sonrası gelişir. Bu nedenle erken ventilasyon ve oksijenasyon hayati önem taşır.
Temel ilkeler:
-
Arrest öncesi dönemde solunum yetmezliği erken tanınmalıdır
-
Nabız değerlendirmesi (≤10 sn)
-
Nabız var, solunum yoksa → kurtarıcı solunum
-
Nabız yoksa → KPR
Kompresyon–ventilasyon oranları:
-
Tek kurtarıcı: 30:2
-
İki kurtarıcı: 15:2
Kompresyon derinliği:
-
Göğüs ön–arka çapının 1/3’ü
Pediatrik TYD’de amaç; arresti önlemek ve dolaşım-solunum desteğini erken sağlamaktır.
🚼 Pediatrik İleri Yaşam Desteği (PİYD / PALS)
Pediatrik ileri yaşam desteği, çocuk ve bebeklerde gelişen ciddi solunum yetmezliği, şok ve kardiyak arrest durumlarında uygulanan ileri resüsitasyon yaklaşımıdır.
Öne çıkan farklar:
-
Hipoksi ve asidoz ön plandadır
-
İlaç dozları kilo bazlıdır
-
Ritimler sıklıkla asistoli / PEA şeklindedir
Temel bileşenler:
-
Erken ve etkili havayolu yönetimi
-
Uygun sıvı resüsitasyonu
-
Adrenalin öncelikli ilaçtır
-
Defibrilasyon nadir ama gecikmeden yapılmalıdır
-
Altta yatan nedenin hızlı düzeltilmesi (hipoksi, sepsis, elektrolit bozuklukları vb.)
PALS yaklaşımı, yalnızca arrest anını değil arrest öncesi kötüleşmeyi fark etmeyi ve önlemeyi de kapsar.
