Lisfranc Yaralanması

Lisfranc yaralanması, tarsometatarsal eklem ve etrafındaki dokuları içeren bir yaralanma türüdür. İlk olarak 1815 yılında Fransız cerrah Jacques Lisfranc tarafından tanımlanmıştır. Bu yaralanmanın tanınması oldukça zordur ve tedavi edilmediğinde uzun vadeli sakatlıklara yol açabilir. Lisfranc yaralanmaları, kemik fraktürleri, kemik dislokasyonları ve yumuşak doku yaralanmalarını içeren geniş bir klinik yelpazeye sahip olabilir.

Lisfranc yaralanmaları, tüm kırıkların %0,2’sini oluşturur ve erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür. İlk bakıda %33 oranında atlanabilir, bu nedenle acil serviste dikkatli bir değerlendirme gerektirir.

Tarsometatarsal eklemler Lisfranc eklemi olarak da adlandırılırlar. Bu eklemin yapısına katılan kemikler proksimalde 3 cuneiform kemik ve cuboid kemik; distalde 5 metatarsal kemikdir.

Eklem S şeklindedir ve lateralden mediale doğru 3 kolon şeklinde incelenir;

• Lateral kolonda; Cuboid kemik ve 4. ve 5. metatarsak kemik
• Orta kolonda; 2. ve 3. cuneiform ve 2. ve 3. metatarsal kemik
• Medial kolonda; 1. cuneiform ve 1. metatarsal kemik

Lisfranc ekleminin yaralanması en sık 2. metatarsal kemiğin çıkıkları ile meydana gelir. Ayak tabanının stabilizasyonu bozulur. Ayak tabanı alttan ligament ve bağlarla iyi sarıldığı için yaralanmalar genellikle yukarı yönlü olur. Özellikle 1. ve 2. tarsometatarsal eklem arasındaki ligamentler Lisfranc ligament kompleksi olarak adlandırılır ve tüm vücut ağırlığını kaldırabilecek kadar güçlü yapılardır.

Yaralanmalar direk travma maruziyeti ya da dolaylı yoldan eklem stabilizasyonunun bozulmasıyla oluşur. Direk travma maruziyeti ile lisfranc eklemini oluşturan bağlar ve ligamentlerde hasara bağlı yaralanmalar görülür. Dolaylı yoldan eklem stabilitesinin bozulması ise ayağın plantar fleksiyonda iken spinasyon ya da pornasyona zorlanması ile olur. 

Travma bulguları genellikle tüm yaralanmalarda benzerdir. Ayakta şişlik ve ağrı mevcuttur, ek olarak vücut ağırlığını taşıyamama şikayeti ve ayakta deformatif görünüm vardır. Travmanın şiddetine ve şekline göre açık yaralanmalara dikkat edilmelidir. Hafif yaralanmalarda klinik sönük kalabilir. Hastanın lisfranc bölgesinde ağrı ve şişliğinin olması klinisyeni allert etmelidir. Plantar ekimoz varlığı ile lisfranc yaralanması ciddi ilişkilidir.

Lisfran yaralanması düşünülen ayağı muayene ederken ayağın ön bölgesine pasif abdüksiyon ve pronasyon yaptırma ile ağrının şiddetlenmesi yaralanma olasılığını güçlendirir. Ayrıca ayağı lisfranc eklemi düzeyinde esnetmek dorsal çıkıkların tanınmasında yardımcı olabilir. Metatarsal bölgeye medial ve lateral bölgeden baskı uygulandığında ağrının lokalizasyonu hangi eklemin problemli olduğunu belirlememize yardımcı olabilir.

Direk Grafi

Lisfranc yaralanması düşünülen hastalarda ilk olarak, yan ve oblik ayak bileği grafileri çekilmelidir. Direk graflerde %50 oranında Hafif Lisfranc yaralanmaları atlanabilir. Direk grafilerde özellikle 1. ve 2. metatarslar arasında eklem açıklığına dikkat edilmelidir, 2mm’yi geçmemelidir. . AP grafide 2. cuneiform kemiğin medial tarafı ile ikinci metatars tabanının medial yönünün hizalanmasına dikkat etmek gerekir. 1. ve 2. metatars kaideleri arasında küçük bir kemik dansitesi görünümü “Benek” işareti olarak adlandırılır, Lisfranc bağının koptuğunu gösterir.

Hafif Lisfranc yaralanmalarında Hastanın vücut ağırlığı ile AP grafi daha faydalı olabilir fakat hastanın ayağına basması ciddi ağrılıdır.

Kemik Sintigrafisi

Kemik yapıda yer değiştirmemiş bile olsa küçük yaralanmaları göstermede son derece başarılı bir görüntülemedir. Ayrıca eski ve yeni yaralanmaların tespiti için de kullanılabilir. Acil serviste kullanımı yarar-maliyet açısından tartışmalıdır.

Tomografi

Anatomiyi daha iyi görüntülemek için kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır fakat yumuşak dokuyu göstermede yetersizdir. Ayrıca vücut ağırlığı gibi stres altında görüntüleme yapmak için uygun değildir. Hastaların preoperatif değerlendirilmesinde cerrahlar tarafından yaygın kullanılır.

MR

Lisfranc yaralanmaları için %94 duyarlılığa sahip yüksek kalitede görüntüleme yöntemidir. Yumuşak doku ve bağ yaralanmaları dahil hafif lisfranc yaralanmalarının belirlenmesinde oldukça etkindir. Acil serviste kullanımı yarar-maliyet açısından tartışmalıdır.

Lisfranc yaralanmaları uzun dönem komplikasyonları bakımından oldukça önemli yaralanmalardır. Uygun tedavi edilmemiş Lisfranc yaralanmasında orta ayak eklemi instabilitesi ve kronik artrit görülebilir.

• Acil serviste Lisfranc yaralanması düşünülen hastalar muhakkak Ortopedi bölümüne konsülte edilmelidir.
• Stabil Lisfranc yaralanmalarında cerrahi planlanmadan öncelikle sirküler ayak-ayak bileği alçısı ile 6-10 haftalık takibin ardından uygun ortez kullanımı ile rehabilitasyon sürecine gidilebilir.
• Unstabil Lisfranc yaralanmalarında cerrahi tedavi ilk seçenektir.

• https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0020138314006123
• https://www.injuryjournal.com/article/S0020-1383(04)00278-5/pdf
• https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/167260
• https://drwolgin.com/lisfranc-fracture/
• https://www.embeds.co.uk/2019/02/09/lisfranc-injuries/
• https://ota.org/for-patients/find-info-body-part/3721#/+/0/score,date_na_dt/desc/
• https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/lisfranc-midfoot-injury/

Ayak ve Ayak Bileği Yaralanmaları