Akut Kolanjit

Kolanjit safra yollarının bir enfeksiyonudur. En yaygın nedeni koledokolitiazistir. Ciddi bir enfeksiyondur, hatta ölümcül olabilir (%5-10). Kolanjit, ilk olarak 1877 yılında Jean M Charcot (Fransız Nörolog) tarafından farkına varılmış ve bulguları ateş, sarılık ve sağ üst kadran olarak tanımlamıştır (Charcot Triadı). Bu bulgulara hipotansiyon (şok) ve konfüzyon (şuur bulanıklığı) eklendiğinde Reynold Pentadı adını alır.

Günümüzde safra yollarına  endoskopik girişimlerin artması nedeniyle (ERCP-stent) daha yaygın görülmeye başlanmıştır. Kolanjit geçiren hastaların çoğunda antiyotik tedavisine yanıt verir; ancak şiddetli veya toksik kolanjiti olan hastalar yanıt vermeyebilir ve acil safra drenajı gerektirebilir. olanjit, özellikle tedavi edilmezse, önemli mortalite ve morbidite potansiyeline sahiptir. Tedavi edilmeyen kolanjit için bildirilen ölüm oranları% 88’e kadar çıkmıştır.

Charcot Triadı’nın Bileşenleri

1. Ateş (titreme ile birlikte)
   — Safra yollarındaki enfeksiyona bağlıdır.

2. Sağ üst kadran ağrısı (sağ hipokondriyum ağrısı)
   — Safra yollarının gerilmesi ve inflamasyon nedeniyle oluşur.

3. Sarılık (ikter)
   — Safra akışının tıkanması sonucu bilirubinin kanda birikmesiyle görülür.

Reynolds Pentadı

Charcot triadına ek olarak:
4. Hipotansiyon (şok bulgusu)
5. Mental durum değişikliği (konfüzyon, bilinç bulanıklığı)

Reynolds pentadı, septik şok geliştiğini ve acil drenaj veya cerrahi müdahale gerekliliğini gösterir.

PATOFİZYOLOJİ

Kolanjit (akut kolanjit), safra yollarının bakteriyel enfeksiyonudur ve genellikle safra akışının tıkanması (obstrüksiyonu) sonucu ortaya çıkar. Temel mekanizma, safranın bakterilerle kontaminasyonu ve basınç artışı nedeniyle enfeksiyonun safra yollarından kana yayılmasıdır (bakteriyemi/sepsis).

1- Safra Akışının Tıkanması (Biliyer Obstrüksiyon)

• En sık neden: Koledok taşı (koledokolitiazis)

• Diğer nedenler:

  • Pankreas başı tümörü

  • Kolanjiokarsinom

  • Striktür (örneğin postoperatif, primer sklerozan kolanjit)

  • Parazitler (örneğin Ascaris, Clonorchis)

  • Papilla Vateri’nin fonksiyon bozukluğu (Oddi sfinkter disfonksiyonu)

➜ Tıkanma sonucu safra akışı durur veya yavaşlar, safra yollarında basınç artar.

2- Safranın Sterilitesinin Bozulması (Bakteri Kontaminasyonu)

• • Normalde safra sterildir.

  • Ancak duodenumdan bakteriler retrograd (geri yönde) olarak safra yollarına geçebilir.

  • Tıkanma durumunda bu bakteriler temizlenemez.

  • En sık etken bakteriler:

    • E. coli

    • Klebsiella spp.

    • Enterococcus spp.

    • Enterobacter spp.

3- Safra Kanalında Basınç Artışı ve Enfeksiyon

• • İntraluminal basınç > 20 cmH₂O olursa, bakteriler safra kanal duvarını aşarak kan dolaşımına geçer.

  • Bu durum bakteriyemi ve sepsis gelişimine yol açar.

  • Aynı zamanda hepatik sinüzoidler ve portal ven dalları yoluyla karaciğer parankimi de etkilenebilir.

4- Sistemik Enflamatuvar Yanıt (SIRS / Sepsis)

• • Bakteriyel toksinler (özellikle endotoksinler) dolaşıma geçer.

  • Bu, ateş, taşikardi, hipotansiyon, konfüzyon gibi sistemik belirtilere neden olur.

  • İleri evrelerde Reynolds pentadı gelişir → sepsis ve septik şok tablosu.

Sonuç

• Tıkanma + enfeksiyon = kolanjit

• Safra yollarında tıkanıklık → safra birikimi → bakteriyel üreme → basınç artışı → bakteriyemi/sepsis

ETİYOLOJİ

Kolanjit, çoğunlukla safra yollarının tıkanmasına (biliyer obstrüksiyon) bağlı gelişir. Tıkanıklık safra akışını durdurur, bakterilerin çoğalmasına ve enfeksiyona yol açar.

???? En sık neden:

• Koledok taşı (koledokolitiazis) → olguların %60–70’i

???? Diğer nedenler:

• Malign tıkanıklıklar:

  • Pankreas başı tümörü

  • Kolanjiokarsinom (safra yolu kanseri)

  • Ampulla Vateri tümörleri

• Benign striktürler:

  • Safra yolları cerrahisi sonrası daralma

  • Primer sklerozan kolanjit

  • Kronik inflamasyon veya travma sonrası fibrozis

• Paraziter nedenler:

  • Ascaris lumbricoides

  • Clonorchis sinensis

• İatrojenik nedenler:

  • ERCP, safra drenajı veya cerrahi girişim sonrası enfeksiyon

• Diğer nadir nedenler:

  • Oddi sfinkter disfonksiyonu

  • Safra stentinin tıkanması

  • Kist hidatik rüptürü veya safra fistülü

Sonuç olarak, kolanjitin en yaygın etiyolojik mekanizması taşa bağlı safra yolu tıkanıklığıdır; diğer nedenler genellikle tümöral veya yapısal daralmalardır.

EPİDEMİYOLOJİ

Çoğunlukla yetişkinlerde görülür ve ortalama başlangıç ​​yaşı 50-60’dır. Yenidoğanlarda ekstrahepatik biliyer atrezi (EHBA) kolanjitin bir nedenidir. Çocuklarda ve genç erişkinlerde koledok kisti kolanjite neden olabilir.

KLİNİK

Çoğu komplike olmayan biliyer kolik ağrısı olan hasta ağrı tedavi veya  tedaviz 4-6 saat  içerinde  geçer. 6 saat üstünde hasta sürekli ağrı tarifliyor öyküde  risk faktörü mevcut ise ve bu ağrıya yüksek ateş, sarılık eşilik ediyor isa kolanjit düşünülmelir.
Tipik klinik koledokolitiazis ya da bilier stent-cerrahi öyküsü olan hastada, titremeyle yükselen ateş (%95), karında sağ üst kadran ağrısı (%90) ve sarılık (%80) görülür.

Ağrını Özellikleri

• Ağrı sağ üst kadran ya da epigastrik bölgeye yayılır
• Bulantı/kusma ile ilişkili
• Sırta, sağ flank bölgesine ya da sağ skapula ucuna yayılan
• Yanma, basınç ya da ağırlık tarzında
• İntermitan ya da kolik şeklinde
• Besin alımı sonrası (özellikle yağlı gıdalar)
• Benzer bir atak öyküsü mevcuttur
• Murphy işareti genellik pozitiftir (akut kolesistit için yüksek sensitivite %63-90, fakat düşük spesifite %45-65

Ateş

Enfeksiyon göstergesidir. Kolesistitli vakaların 1/3’ünde, kolanjit vakalarının > %90 da görülür.

Sepsis Göstergeleri

• Hipotansiyon
• Bilinç değişikliği

TANI

Bilirubin ve ALP yüksekliği olası safra yolu tıkanıklığı açısından uyarıcı olmalıdır. En sık görülen laboratuvar bulguları;

• Lökositoz
• Hiperbilirubinemi
• ALP yüksekliği
• Karaciğer enzimleri (GGT)de yükselebilir
• Kan kültürü %50 pozitiftir (üreme olur)
• Safra kültürlerinin hemen tamamında üreme olur (%60 polimikrobiyaldir; en çok, E. coli, klebsiella, enterokoklar, bacteroides fragilis ürer)

Görüntüleme yöntemi olarak;

• USG (ultrasonografi)
• BT (bilgisayarlı tomografi)
• MRCP (manyetik rezonans kolanjiopankreatikografi)
• ERCP (endoskopik retrograd kolanjiopankreatikografi)
• PTK (perkütan transhepatik kolanjiografi)

uygulanabilir.

KONSÜLTASYON

Aşağıdaki uzmanlarla zamanında istişarelerde bulunulmalıdır.

TEDAVİ

Hastaneye yatırılarak parenteral geniş spekturumlu antibiyotik uygulanır. Oral alım kapatılır. Bilier dekompresyon (basıncın azaltılması) ve drenaj gerekebilir; safra yoluna endoskopik stent ya da nazobilier dren takılabilir (ERCP), PTK yapılabilir.

PROGNOZ

Erken antibiyotik tedavisi ve gerektiğinde safra yollarının uygun drenajı ve dekompresyonu uygulandığında prognuz iyidir. Kötü prognozla ilişkili olduğu bildirilen faktörler arasında;

• Yaşlılık
• Kadın cinsiyeti
• Akut böbrek yetmezliği
• Önceden var olan siroz
• Maligniteye  bağlı safra tıkanıklığı

yer alır.

KOMPLİKASYON

• Piyojenik karaciğer apsesi
• Tekrarlayan kolanjit
• Akut böbrek yetmezliği bulunur.
• Sekonder biliyer siroza (SBC):uzun süredir devam eden tekrarlayan kolanjit
• Portal hipertansiyona
• Karaciğer yetmezliğine neden olabilir.

KAYNAKLAR

• https://gut.bmj.com/content/67/9/1568
• https://www.hpb.org.tr/index.php?func=GuidesDetails&ID=22
• https://emedicine.medscape.com/article/184043-medication
• https://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/ffkaFfXye6im.pdf
• https://www.turkcerrahi.com/makaleler/safra-kesesi-ve-safra-yollari/kolanjit/
• http://www.klinikgelisim.org.tr/kg23_2/6.pdf

İLGİLİ YAZI

Kolelitiazis