Erişkin Temel Yaşam Desteği

Kardiyopulmoner resüsitasyon (KPR), kalp-akciğer canlandırması veya kısa adıyla KPR (İngilizcede CPR: CardioPulmonary Resuscitation), kalbi duran bir kişide kan dolaşımını ve solunum sistemini tekrar çalışır hâle getirmek amacıyla kurtarıcılar (halktan veya sağlık alanından kişiler) tarafından uygulanan acil yöntemler bütünüdür. KPR sırasında uygulanan bu acil yöntemlerin ve işlemlerin önceliğini ve sırasını ise Temel Yaşam Desteği belirler (BLS, Basic Life Support). Temel Yaşam Desteği yaşamı kurtarmak amacı ile yapılan ilk yardım yöntemi olup herhangi bir ilaç kullanılmadığı için halktan kurtarıcıların yapması için teşvik edilmelidir. Yine bu yöntemin bir ilk yardım yöntemi olması sebebiyle öncelikli amaç, hastaya yeterli sağlık hizmeti ulaşıncaya kadar kişinin dolaşım ve solunumunun devam ettirilmesini sağlamaya çalışmaktır.

Bu yazımızda sizlere Yetişkin Temel Yaşam Desteğini son güncellen kılavuzlar eşliğinde (ERC 2021- AHA 2020) anlatmaya çalışacağız. Keyifli okumalar dileriz…

EPİDEMİYOLOJİ VE FİZYOLOJİ

Günümüzde ani kalp ölümü çok önemli bir sağlık problemidir. Gerek hastane dışında gerek hastane içinde hastaların azımsanmayacak bir bölümü ani kardiyak arrest ile kaybedilmektedir. Hastane dışında gelişen ve yaralanmalar (trafik kazaları, ateşli silah yaralanmaları, düşmeler vb.) dışındaki ölümlerin en sık nedeni kalpten kaynaklanmaktadır. Kalbimiz normal koşullarda dakikada 60-100 arasında ve düzenli olarak atmaktadır. Ani kalp ölümlerinde kalpte görülen en sık başlangıç ritmi “ventriküler taşikardi (VT) ve ventriküler fibrilasyondur” (VF).

Ventriküler taşikardi kalp ventriküllerinin çok hızlı bir şekilde dakikada 150-250 arasında atması anlamına gelir. Başlangıçta gerekli kasılmayı sağlayan kalp ilerleyen dakikalarda iskemik hale gelir ve çok hızlı atmasına rağmen gerekli kasılmayı yapamaz; nabızsız ventriküler taşikardiye (nVT) döner ve vücuda gerekli kanı pompalayamaz. Bu ventriküler hızlanma yaklaşık 350-500/dakika hızına eriştiğinde, artık kalbin ventrikülünün farklı odaklarından kaynaklanan odakların dominant olduğu ve ventrikül kontraksiyonunun olmadığı Ventriküler Fibrilasyon (VF) ritmine dönmüştür. Bu iki durum nVT ve VF, saniyeler içinde kardiyak arrest ile sonuçlanan ve ACİL DEFİBRİLASYON yapılarak hemen müdahale edilmezse ölüme yol açan aritmilerdir.

YAŞAM ZİNCİRİ

Cevapsız, solunum ve dolaşım bulguları olmayan hastaya ilk dakikalar içinde müdahale etmek hayatını kurtarmak açısından çok önemlidir. Temel yaşam desteği (TYD) yaşam zinciri halkalarında ilk 3 işlem (erken arama, erken CPR, erken defibrilasyon) ile tanımlanır.

AHA 2020 Yaşam Zinciri Halkaları:

1. Erken arama (112 Aktivasyonu)
2. Erken kaliteli CPR
3. Erken defibrilasyon
4. İleri yaşam desteği
5. Kardiyak arrest sonrası bakım ve iyileşme

UYGULAMA ADIMLARI (YÖNETİM SIRASI)

1. Alan Güvenliğinin Sağlanması

Kendinin, hastanın ve çevredeki diğer kişilerin güvenliğinden emin ol. “Ölü kahramanlar hayat kurtaramaz” sözünden hareketle kurtarıcı her şeyden önce ortamın, kendisinin ve hastanın güvenliğini sağlamalıdır.

2. Yanıtın Değerlendirilmesi

Alanın güvenli olduğunu saptadıktan sonra, hastanın yanına giden kurtarıcı hızla cevapsızlığı değerlendirmelidir. Hastayı omzundan hafifçe sarsarak “iyi misiniz?” diye sormalıdır.

• Hasta yanıt veriyorsa: Derlenme (iyileşme) pozisyonuna getirilir, daha sonra yardım çağrılır.
• Hasta yanıtsız ise: Sırtüstü yatırılır ve hava yolu değerlendirmesine geçilir.

Daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

3. 112’nin Aranması (Acil Tıp Sistemi Aktivasyonu)

Hasta cevapsız ise hemen 112 aranarak acil tıp sistemi aktive edilir.

• Mümkünse kurtarıcı hasta ile kalmaya devam eder (telefon hoparlöre alınır).
• Yer, olay türü, hasta sayısı ve durumu hakkında net bilgi verilir.

CAB PROTOKOLÜ VE UYGULAMA

2010 yılından itibaren Amerikan Kalp Derneği (AHA), ABC (Hava yolu, Solunum, Dolaşım) yerine CAB (Göğüs Kompresyonu, Hava Yolu, Solunum) sıralamasını önermektedir. Bu değişikliğin nedeni, kan akışının (dolaşımın) en öncelikli ihtiyaç olması ve kompresyonlara daha erken başlanmasının sağkalımı artırmasıdır.

C: Göğüs Kompresyonu (Dolaşım)

Halktan kurtarıcılar yanıt vermeyen hastaya nabız kontrolü yapmaksızın göğüs masajına başlamalıdırlar. Sağlık çalışanları ise karotisten nabız kontrolü yapmalı (maksimum 10 saniye), nabız yoksa veya şüpheliyse kompresyona başlamalıdır.

Göğüs Masajı Tekniği:

1. Hastanın yanında diz çökülür.
2. Bir elin ayası göğsün ortasına (sternumun alt yarısına), diğer el üzerine yerleştirilir ve parmaklar kenetlenir.
3. Kollar dik tutulur, güç omuzlardan alınır.
4. Göğüs kafesi yaklaşık 5–6 cm çöktürülür.
5. Dakikada 100-120 bası hızında uygulanır.
6. Her basıdan sonra göğsün tam geri dolmasına izin verilir.
7. 30 kompresyon : 2 soluk oranı uygulanır.

A: Hava Yolu (Airway)

Bilinçsiz hastalarda dil, hava yolu tıkanıklığının en sık nedenidir.

• Baş Geri – Çene Kaldırma (Head Tilt – Chin Lift): Travma şüphesi olmayan hastalarda kullanılır. Bir el alında, diğer el çene ucunda olacak şekilde baş geriye itilir.
• Çene İtme (Jaw Thrust): Travma şüphesi olan hastalarda (sağlık personeli tarafından) servikal hareketi en aza indirmek için kullanılır.

B: Solunum (Breathing)

Solunum değerlendirmesi için “Bak, Dinle, Hisset” yöntemi uygulanır (Maksimum 10 saniye).

Kurtarıcı Soluk Verme:

• Hava yolu açıldıktan sonra burun kapatılır.
• Normal bir nefes alınır ve hastanın ağzına yerleştirilerek 1 saniye süresince üflenir.
• Göğsün yükseldiği gözlemlenmelidir.
• Toplamda 2 etkili soluk verilir ve hemen kompresyona dönülür.

ÖNEMLİ NOTLAR

• Sadece Göğüs Kompresyonu (Hands-Only CPR): Eğitimli olmayan veya soluk vermekten çekinen kurtarıcılar, sadece kesintisiz göğüs kompresyonu yapmaya teşvik edilmelidir.
• İleri Hava Yolu Varsa: Sağlık personeli tarafından entübasyon vb. yapıldıysa, kompresyon ve solunum senkronize (30:2) olmaz. Kompresyon kesintisiz (100-120/dk) devam ederken, her 6 saniyede bir (10/dk) soluk verilir.
• Defibrilatör (OED): OED olay yerine ulaştığı anda kullanılır. Cihazın talimatları takip edilir. Şok verilebilir ritim varsa şok verilir, hemen ardından CPR’a devam edilir.

PODCAST

SORU

Konuyla ilgili soruyu çözmek için tıklayınız.

KAYNAKLAR

• ERC Guidelines 2021
• AHA Guidelines 2020
• Acil Çalışanları – TYD Akıl Kartı

İLGİLİ YAZI

https://www.acilcalisanlari.com/eriskin-ileri-yasam-destegi.html