Bebek ve çocuklarda hava yolu yönetimi, erişkinlere göre daha zordur ve doğru pozisyonlama bu yüzden kritik öneme sahiptir. Çocukların hava yolu anatomisi erişkinlerden farklıdır ve yanlış pozisyonlama üst hava yolu tıkanmasına yol açabilir.
Bebeklerin başı gövdelerine oranla daha büyüktür. Sırtüstü yatırıldıklarında bu büyük baş ağırlığıyla boyun doğal olarak fleksiyona gelir. Bu pozisyonda çene göğse yaklaşır ve üst hava yolunun yumuşak dokuları sıkışarak daralır. Genel anestezi veya bilinç kaybı gibi durumlarda hava yolu kas tonusu azalır, dil geriye düşer ve farenks arka duvarına yaslanarak hava yolunu kısmen veya tamamen tıkar.
Ayrıca bebek ve küçük çocukların larinksi erişkinlere göre daha yukarıda (rostral) ve önde (anterior) yerleşimlidir. Bu anatomik özellik, entübasyon sırasında ağız, farenks ve larinks akslarının hizalanmasını zorlaştırır.
Doğru pozisyonlama bu sorunları azaltmak için çok önemlidir. Klasik koklama (sniffing) pozisyonu, anestezi uygulamalarında standarttır. Amaç, hava yolu akslarını hizalayarak üst hava yolunun açık kalmasını sağlamaktır. Bazı bebeklerde yalnızca başın ekstansiyona getirilmesi yeterli olabilir. Ancak çoğu zaman omuz altına yerleştirilen bir rulo ve baş desteği kombinasyonu gerekir.
Klasik koklama (sniffing)pozisyonu, anestezi uygulamalarında yerleşmiş bir standarttır. Boynun basit ekstansiyonu bile bir bebeği ideal koklama pozisyonuna getirebilir. Ancak çoğu zaman, omuz altına yerleştirilen bir rulo ve baş desteği kombinasyonu gerekir (aşağıdaki görsellerde gösterildiği gibi).
Omuz altına konulan bir şarşaf rulo, alt servikal bölgeyi hafifçe yükselterek boynun fleksiyonunu dengeler. Baş desteği ise başın aşırı ekstansiyonunu engelleyerek optimum açı sağlar. Bu sayede ağız, farenks ve larinks aksları tek bir düzlemde hizalanır.
Doğru koklama pozisyonu için üç önemli işaret vardır:
✅ Glabella–Çene düzlemi tavana paralel yatay hizada olmalıdır.
✅ Boyun geniş ve açık olmalıdır.
✅ Dış kulak yolu (External Auditory Meatus, EAM) ile suprasternal çentik (SN) yatay olarak hizalanmış olmalıdır.
Bu üç görsel işaret, çocukları doğru şekilde koklama pozisyonuna yerleştirmemizi kolaylaştırır. Ancak boynun aşırı ekstansiyonundan kaçınılmalıdır çünkü bu, laringeal görüşü zorlaştırabilir.
Başın aşırı ekstansiyonu ise istenmeyen bir durumdur çünkü larinksi daha da öne iter ve entübasyon sırasında görüşü zorlaştırır.
Sonuç olarak bebek ve çocuklarda hava yolu yönetimi, başın büyüklüğü, dilin göreceli olarak büyük olması, larinksin anatomik yerleşimi ve yumuşak hava yolu dokularının kolayca çökebilmesi nedeniyle zorludur. Doğru pozisyonlama ise bu anatomik özellikleri dengeleyerek hava yolu açıklığını sağlar ve entübasyon başarısını artırır.
Bebek ve Çocuklarda Hava Yolu Yönetimi İçin Pozisyonlama
Bu yaş grubunda hava yolu yönetimi erişkinlerden çok daha hassastır. Baş orantısal olarak büyük ve boyun kısa olduğu için, düz yatırıldığında baş gövdeye yaklaşır ve boynun doğal fleksiyonu oluşur. Bu da üst hava yolunun daralmasına ve tıkanmasına neden olur.
Doğru pozisyonlama, hava yolunu açık tutmak ve entübasyonu kolaylaştırmak için kritik öneme sahiptir. Aşağıdaki adımlar bu amaçla izlenir:
Hava yolu yönetiminde en önemli hedef, üst hava yolunun açık kalmasını sağlamaktır. Bunu başarmak için üç temel kriteri karşılamamız gerekir:
✅ 1️⃣ Glabella ile Çene Düzleminin Yatay Olması:
-
Alın (glabella) ile çene ucu aynı yatay düzlemde olmalı.
-
Baş aşırı öne bükülmemeli veya geriye aşırı itilmemeli.
✅ 2️⃣ Ön Boyun Alanının Açık Olması:
-
Boynun ön kısmı geniş ve serbest kalmalı.
-
Yumuşak dokular hava yolunu sıkıştırmayacak şekilde hizalanmalı.
✅ 3️⃣ Dış Kulak Yolu (EAM) ile Suprasternal Çentiğin (SN) Yatay Düzlemde Hizalanması:
-
Dış kulak deliği ile göğüsteki suprasternal çentik aynı yatay hizada olmalı.
-
Bu, baş ve boyun akslarının doğru şekilde hizalandığını gösterir
ADIMLAR:
Her adım sonunda kriterlerin sağlanıp sağlanmadığını kontrol et. Kriterler sağlanmazsa bir sonraki adıma geç.
✅ Adım 1: Basit Baş Ekstansiyonu Sağla
-
Çocuğu düz bir yüzeye yatır.
-
Sadece başını hafifçe ekstansiyona getir.
-
Bu aşamada omuz altına rulo veya baş desteği kullanma.
-
Sonra tüm kriterleri kontrol et:
-
Glabella–Çene düzlemi yatay mı?
-
Boyun önü açık mı?
-
Dış kulak yolu–suprasternal çentik hizalı mı?
-
-
Bazı bebeklerde ve küçük çocuklarda sadece bu basit hareket tüm kriterleri karşılayarak ideal pozisyonu sağlayabilir.
✅ Adım 2: Omuz Altına Rulo Yerleştir
-
Eğer ilk adımda kriterler tam sağlanamadıysa, omuzların altına ince bir rulo veya havlu yerleştir.
-
Omuz rulosu alt servikal omurgayı hafifçe yükselterek boynun ön kısmını açar ve başın doğal fleksiyonunu dengeler.
-
Sonrasında tekrar kriterleri kontrol et.
✅ Adım 3: Baş Desteği Ekle ve Ayarla
-
Eğer omuz rulosu eklemek hala yeterli değilse veya baş aşırı ekstansiyona gidiyorsa, baş desteği (ince bir yastık veya rulo) ekle.
-
Baş desteğini ve omuz rulosunu birlikte ayarla, çocuğun baş ve boyun eksenini doğru hizaya getir.
-
Amaç:
-
Glabella–Çene düzleminin yatay olması,
-
Boynun önünün tam açık olması,
-
Dış kulak yolu ile suprasternal çentiğin yatay düzlemde hizalanması.
-
-
Bu kombinasyon ideal sniffing (koklama) pozisyonunu sağlar.
✅ Özetle:
-
Yenidoğanlar, bebekler ve küçük çocuklarda hava yolu açıklığını sağlamak için aşamalı bir yaklaşım gerekir.
-
Başta en basit hareketle baş ekstansiyonu denenir.
-
Yetmezse omuz rulosu ve gerekirse baş desteği eklenerek akslar hizalanır ve hava yolu yönetimi güvenli hale getirilir.
Büyük Çocuklarda Hava Yolu Yönetimi ve Pozisyonlama
Büyük çocuklarda hava yolu anatomisi bebeklere göre erişkinlere daha çok benzer. Baş ve boyun oranları daha dengelidir, bu nedenle pozisyonlama genellikle daha basittir. Ancak entübasyon veya maske ventilasyonu sırasında doğru aks hizalanması yine de çok önemlidir.
✅ Adım 1: Baş Desteği Ekle
Büyük çocuklarda genellikle sadece baş desteği kullanmak yeterlidir. İnce bir yastık veya rulo başın arkasına yerleştirilerek baş hafifçe ekstansiyona getirilir. Bu, ağız, farenks ve larinks akslarını hizalar ve hava yolunun açık kalmasını sağlar. Baş desteği sayesinde çene hafif yukarı kalkar, boyun ön kısmı açılır ve entübasyon kolaylaşır.
✅ Adım 2: Gerekirse Omuz Rulosu Ekle
Bazı çocuklarda, özellikle vücut yapısı farklı olanlarda (obezite gibi durumlarda) yalnızca baş desteği yeterli gelmeyebilir. Bu durumda omuz altına ince bir rulo veya havlu yerleştirilir. Omuz rulosu alt servikal bölgeyi yükselterek boynun aşırı fleksiyonunu dengeler ve başla birlikte optimum sniffing (koklama) pozisyonunu sağlar.
Özetle:
Büyük çocuklarda hava yolu pozisyonlaması genellikle basit baş desteği ile sağlanır. Ancak ideal aks hizasını sağlamak için omuz rulosu eklemek gerekebilir. Amaç, hava yolunun açık kalmasını sağlamak ve entübasyon sırasında en iyi görüş hattını elde etmektir.
KAYNAKLAR
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470403/
- https://www.maskinduction.com/positioning-infants-and-children-for-airway-management.html
- https://www.acilcalisanlari.com/endotrakeal-entubasyon.html
