Ülkemizde çocukluk dönemi aşı takviminde 13 hastalığa karşı rutin aşı uygulaması yapılmaktadır. Bunlar; difteri, boğmaca, tetanos, çocuk felci, hepatit B, hepatit A, H. influenza tip b, tüberküloz, kızamık, kabakulak, kızamıkçık, suçiçeği ve pnömokoktur.
Bakanlık Duyurusu
T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan düzenlemeye göre, 14 Nisan 2025 tarihi itibarıyla çocukluk çağı aşı takviminde yer alan karma aşı uygulamasında değişikliğe gidilmiştir.
Bu kapsamda, beş bileşenli karma aşıların yerini altı bileşenli karma aşı alacaktır. Altı bileşenli karma aşı; difteri, asellüler boğmaca, tetanos, inaktif polio (çocuk felci), hemofilus influenza tip B ve hepatit B aşılarını içeriyor. Uygulama aşağıdaki şekilde yürütülecektir:
2025 yılında güncellenen Ulusal Aşı Takvimi aşağıdaki gibidir.
2025 Aşı Takvimi
| Aşı Adı |
Uygulama Zamanı |
Açıklama |
| Hep-B (Hepatit B) |
Doğumda
2. ay sonu
6. ay sonu |
Karaciğeri etkileyen Hepatit B virüsüne karşı koruma sağlar. Toplam 3 doz uygulanır. |
| BCG (Verem Aşısı) |
2. ay sonu |
Tüberküloza karşı koruma sağlar. Genellikle tek doz yeterlidir. |
| KPA (Pnömokok) |
2. ay sonu
4. ay sonu
12. ay sonu (rapel) |
Pnömokok bakterilerine karşı korur. Menenjit, zatürre ve orta kulak iltihabını önler. |
| DaBT-İPA-Hib-HepB (Karma) |
2. ay sonu
4. ay sonu
6. ay sonu
18. ay sonu (rapel) |
Difteri, boğmaca, tetanoz, çocuk felci ve H. influenza tip b’ye karşı kombine koruma sağlar. |
| OPA (Oral Polio) |
6. ay sonu |
Çocuk felci (poliomyelit) hastalığına karşı ek koruma sağlar. |
| Suçiçeği |
12. ay sonu |
Varicella zoster virüsüne karşı tek dozluk bağışıklık sağlar. |
| KKK (Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak) |
12. ay sonu
4 yaş |
Üçlü kombine aşıdır. Virüs kaynaklı bu üç hastalığa karşı koruma sağlar. |
| Hep-A (Hepatit A) |
18. ay sonu
24. ay sonu |
Karaciğerin viral iltihabına neden olan Hepatit A’ya karşı koruma sağlar. İki doz uygulanır. |
Ek Bilgiler:
-
Rapel: Daha önce yapılan aşıların pekiştirme dozudur (bağışıklık süresini uzatır).
-
OPA: Ağızdan verilen canlı polio aşısı, inaktif aşıyı tamamlar.
-
DaBT-İPA-Hib-HepB: 6 hastalığa karşı koruyan kombine aşıdır.
-
Aşılar ücretsizdir ve aile sağlığı merkezleri tarafından uygulanır.
✅ Uygulama Esasları:
-
1, 2 veya 3 doz beş bileşenli karma aşı uygulanmış çocuklar, kaldıkları yerden altı bileşenli karma aşı ile aşılanmaya devam edeceklerdir.
-
2. ayda aşılanacak bir çocuk, altı bileşenli karma aşı ile aşılanmaya başlanacak; 6. ayda ayrıca hepatit B aşısı uygulanmayacaktır.
-
4. ayda aşılanacak bir çocuk, daha önce yapılan 2 doz hepatit B (0 ve 1. aylar) ve 1 doz beşli karma (2. ay) sonrası 4. ayda altı bileşenli karma aşı ile aşılanacak; bu çocuklara da 6. ayda ek hepatit B dozu uygulanmayacaktır.
-
6. ayda başvuran, daha önce 2 doz beşli karma aşı ve 2 doz hepatit B aşısı yapılmış çocuklara, 6. ayda altı bileşenli karma aşı uygulanacak; ayrıca hepatit B dozu yapılmayacaktır.
-
18. ayda rapel (pekiştirme) dozu için başvuran çocuklara ise, doğrudan altı bileşenli karma aşı ile rapel dozu uygulanacaktır.
Aşı Kısaltmaları ve Açıklamaları:
-
Hep-B: Hepatit B aşısıdır. Yenidoğan döneminden itibaren uygulanan ve Hepatit B virüsüne karşı koruyuculuk sağlayan aşıdır.
-
BCG: Verem (tüberküloz) aşısıdır. Genellikle doğumdan sonra ilk 2 ay içinde uygulanır.
-
KPA: Konjuge Pnömokok aşısıdır. Streptococcus pneumoniae bakterisine karşı koruma sağlar.
-
DaBT-İPA-Hib-HepB: Altı bileşenli karma aşıdır. Difteri, asellüler boğmaca, tetanos, inaktif polio (çocuk felci), Hemofilus influenza tip b ve Hepatit B’ye karşı koruma sağlar.
-
OPA: Oral polio aşısıdır. Ağızdan damla şeklinde uygulanır ve çocuk felcine karşı koruma sağlar.
-
KKK: Kızamık, kızamıkçık ve kabakulak aşısıdır. Genellikle 12. aydan itibaren uygulanır.
-
Hep-A: Hepatit A aşısıdır. Genellikle 18. aydan sonra uygulanır ve Hepatit A virüsüne karşı bağışıklık sağlar.
-
Td: Erişkin tipi tetanos ve difteri aşısıdır. Ergenlik ve erişkin dönemde rapel doz olarak uygulanır.
-
Rapel: Pekiştirme dozudur. Daha önce yapılmış aşıların koruyuculuğunu artırmak amacıyla yapılan tekrar dozları ifade eder.
Sağlıklı Erişkinlere Önerilen Aşılar
- Genel: Td: Erişkin Tetanos difteri
- Gebeler: TdaB: Erişkin Tetanos, Difteri, Asellüler Boğmaca
Td: Erişkin Tetanos difteri, Grip
- 65 Yaş ve Üzeri: Pnömokok, Grip
Risk Grubundaki Erişkinlere Önerilen Aşılar
PODCAST
HASTA EĞİTİMİ VE İLK YARDIM
Aşı Hakkında Merak Edilenler
Aşılar, hastalık yapma yeteneği azaltılmış veya yok edilmiş mikroorganizmaların (virüs, bakteri) ya da bunların toksinlerinin vücuda verilmesiyle bağışıklık sistemini harekete geçiren biyolojik ürünlerdir. Bu sayede vücut, gerçek hastalık etkeniyle karşılaştığında önceden tanıdığı bu mikroorganizmaya karşı hızlı ve etkili bir savunma geliştirir.
Aşılar genel olarak iki ana gruba ayrılır:
Canlı Zayıflatılmış Aşılar: Hastalığa neden olan mikroorganizmaların laboratuvar ortamında zayıflatılmasıyla elde edilir. Bu aşılar, bağışıklık sistemini güçlü bir şekilde uyarır.
Uludağ Üniversitesi
İnaktif (Ölü) Aşılar: Mikroorganizmaların tamamen öldürülmesiyle veya sadece belirli parçalarının kullanılmasıyla hazırlanır. Bu aşılar genellikle daha güvenlidir ancak bağışıklık yanıtı daha zayıf olabilir.
Aşılar, bağışıklık yanıtını tetikleyen antijenlerin yanı sıra, aşının etkinliğini artıran adjuvanlar, stabilizatörler ve koruyucular gibi yardımcı maddeler içerir. Türkiye'de kullanılan aşıların içeriği Sağlık Bakanlığı tarafından denetlenmekte ve domuz ürünü içermemektedir.
Dünya çapında halen her yıl bir milyondan fazla insan aşı ile önlenebilir hastalıklar yüzünden ölüyor. Bu hastalıkların birçoğu aşılama programımız sayesinde ülkemizde hiç görülmüyor ya da nadir görülüyor.
Aşılar, birçok bebek, çocuk ve erişkinleri öldüren veya zarar veren bulaşıcı hastalıkları önleyebilir. Yaygın aşılama ile çiçek hastalığı yok edilmiştir, çocuk felci hastalığında ise %99’luk bir azalma sağlanmıştır.
Çocuğunuz aşısız ise çocuk felci, tetanos, sarılık, kızamık, suçiçeği gibi pek çok aşı ile önlenebilir hastalık ve bunların yol açabileceği sakatlık ve ölüm riski altındadır.
Aşılar son derece güvenilir biyolojik ürünlerdir. Üretim ve dağıtım aşamalarında çok sıkı kontrolden geçmektedirler. Ülkemizde kullanılan aşılar, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından önerilen ve onaylanan İyi Üretim Prosedürleri (GMP) kurallarına uygun üretilmiş ve uluslararası referans laboratuvarlarında test edilmiş aşılardır. Bir aşının ülkemizde kullanılabilmesi için öncelikle üreticiler tarafından aşıların güvenli ve etkili olduğunun Bakanlığımıza kanıtlanması gereklidir. Kullanılacak aşılar teslim alınıp sahada kullanıma sunulmadan önce, Ulusal Referans Laboratuvarlarımızda da test edilmekte ve uygun olduğu kanıtlanan aşıların kabulü yapılarak kullanıma sunulmaktadır. Aşılar üretici firmadan alınıp aşılanacak kişiye uygulanana kadar tüm sağlık kuruluşlarında soğuk zincir sistemi içerisinde uygun ısı aralığında korunmakta ve sistem online olarak sürekli izlenmektedir. Aşılar kullanıma sunulduktan sonra aşılama sonrası istenmeyen etkiler Bakanlığımız tarafından sıkı bir şekilde takip edilmektedir. Ülkemizde ve dünyada her yıl milyonlarca çocuk aşılanmaktadır.
Bebekler bazı hastalıklara karşı bağışık doğarlar, çünkü doğumdan önce annelerinden bebeklere koruyucu maddeler (antikor) geçer. Emzirilen bebekler de anne sütü ile antikor alırlar. Anne sütü bebeğin bağışıklık sistemi gelişinceye kadar bazı hastalıklara karşı (örneğin solunum yolu enfeksiyonları, ishal) önemli bir koruma sağlar. Bununla birlikte bu antikorlar uzun süre kalıcı değildir ve tüm hastalıklara karşı koruma sağlamaz. Bebek ve çocukların pek çok yaşamı tehdit eden hastalıktan korunmaları için aşılanmaları gerekir. Çocukluk dönemi aşılama şemasına uygun olarak aşılanma, yaşamı tehdit eden hastalıklar ile temas etmeden önce, yaşamın erken döneminden itibaren bebeklerin ve çocukların korunmasını sağlar.
Bilimsel kanıtlar, aynı anda birden fazla aşı uygulanmasının çocuğun üzerinde olumsuz bir etkisi olmadığını göstermektedir.
Kombine aşılar sayesinde:
Sağlık kurumuna aşılanma için başvuru sayısı ihtiyacının azaltır.
Aynı anda çok sayıda enjeksiyon ihtiyacını azaltarak çocuğun rahatsızlığını azaltır.
Aşı şemasının tamamlanma olasılığını arttırır.
Aşılar son derece güvenilir biyolojik ürünler olmakla birlikte herhangi bir ilaç gibi bazı yan etkilere neden olabilir. Bu yan etkilerin çoğunluğu hafif ateş, aşı uygulanan bölgede kızarıklık, şişlik, ağrı gibi hafif yan etkilerdir. Bu yan etkiler sadece birkaç gün sürer ve tedavi edilebilir. Ciddi yan etkiler son derece nadirdir. Unutulmamalıdır ki hemen her durumda bebek/çocuğun aşı ile korunabilir hastalıklara yakalanma ve bu hastalıklara bağlı nedenlerle ölme ya da sakat kalma olasılığı, aşılama ile oluşabilecek istenmeyen etkilerin görülme olasılığı ile karşılaştırılamayacak kadar fazladır.
Aşılar; bağışıklık sistemimizi uyararak bağışıklık gelişmesini sağlayan antijen olarak isimlendirilen maddeleri ve çok az miktarlarda da aşının yapımında, güvenli ve etkili olmasında rol alan maddeleri içerirler. Tıpta en temel ilke “öncelikle zarar verme’’ ilkesidir. Aşı içeriğinde bulunan bütün maddeler öncelikle vücuda zarar vermeyecek ama aynı zamanda da bağışıklık sistemini antikor yanıtı için uyaracak ölçüde çok az miktarlarda ilave edilmektedir. Herhangi bir aşı geliştirilirken çok kapsamlı laboratuvar ve saha çalışmaları ile güvenli oldukları gösterildikten sonra ruhsat almaktadırlar.
Hayır, kızamık aşısı SSPE hastalığına yol açmaz.
SSPE hastalığı, kızamık hastalığının geç dönemde ortaya çıkan bir komplikasyonu olup kızamık hastalığının bizzat geçirilmesine bağlı olarak oluşur. SSPE hastalarında moleküler tanı yöntemleri ile yapılan incelemelerde beyin dokusunda kızamık hastalık virüsü gösterilmiş, kızamık aşı virüsü hiçbir zaman saptanmamıştır. SSPE ve diğer kızamığa bağlı komplikasyonlar aşılanmamış, aşılandığı halde yeterli bağışıklık düzeyine ulaşmamış veya aşılanmadan önce kızamık geçirmiş çocuklarda ortaya çıkmaktadır. Kızamık hastalığı ve buna bağlı SSPE’den korunmanın tek yolu kızamık aşılamasıdır.
Kızamık-kabakulak-kızamıkçık (KKK) aşısı (veya başka bir aşı) ile otizm veya otistik bozukluklar arasında bir bağlantı olduğuna dair bir kanıt yoktur.
1998 yılında, KKK aşısı ile otizm arasında olası bir ilişki olduğunu öne süren makale ciddi şekilde kusurlu bulunarak yayınlanan dergi tarafından geri çekilmiştir. Bu makalenin yazarı 2010 yılında Genel Tıp Konseyi tarafından “mesleki görevini kötüye kullanmadan” dolayı suçlu bulunmuş ve doktorluk lisansı iptal edilmiştir. Yapılan birçok çalışmada, KKK ile otizm arasında herhangi bir bağlantı olmadığına dair güçlü kanıtlar saptanmıştır.
*Lancet retracts Wakefield’s MMR paper
BMJ 2010; 340 doi: https://doi.org/10.1136/bmj.c696 (Published 02 February 2010) Cite this as: BMJ 2010;340:c696
Aşılar, bağışıklık sistemimizi belli antijenlere tepki vermeyi öğretirler, bağışıklık sisteminin çalışma şeklini bozmazlar. Aşılama ile yaşamın sonraki dönemlerinde alerjik, otoimmün ve solunum yolu hastalıkları gelişimi arasında bir bağlantı olduğuna dair bir kanıt yoktur.
Aşı ile önlenebilir hastalıklar (difteri, boğmaca, tetanos, çocuk felci, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, verem, suçiçeği, Hepatit A, Hepatit B, Hemofilus influenza ve pnömokoklara bağlı hastalıklar) ülkemizde azalmış olmakla birlikte dünyada halen görülmektedir.
Ülkemizde bağışıklama kapsayıcılığı %100 değildir, bu nedenle yetersiz aşılanmış veya aşılanmamış gruplar bu hastalıklara karşı hala korunmamaktadır. Aşılanan kişiler azalırsa, birkaç vaka çok hızlı bir şekilde yayılıp onlarca ya da yüzlerce kişiye ulaşabilir.
Ülkemizde, aşı programımızda yer alan tüm aşılar ücretsiz olarak uygulanmaktadır. Aşı takvimi ve uygulanacak aşılar Sağlık Bakanlığı ile koordineli çalışan Bağışıklama Bilimsel Danışma Kurulu tarafından belirlenmekte ve tavsiyelere uygun olarak Sağlık Bakanlığı tarafından satın alınarak, ilgili testleri tamamlandıktan sonra uygulama istasyonlarına (Aile Sağlığı Merkezi, hastaneler vb) dağıtılmaktadır. Aşılar ücretsiz olarak uygulandıktan sonra sisteme kaydedilmekte ve ayrıca “Aşı kartı” düzenlenerek aileye verilmektedir.
Aşıyla önlenebilir hastalıklar; yaşamın bir parçası olmak zorunda değildir, önlenebilirler. Aşıyla önlenebilir hastalıklar ciddi hastalıklardır, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde zatürre, beyin iltihabı, körlük, kan iltihabı, kulak enfeksiyonları, konjenital kızamıkçık sendromu ve hatta ölüm gibi ciddi sonuçlara (komplikasyonlara) yol açabilirler. Bu hastalıklar aşılarla önlenebilir. Bu hastalıklara karşı aşı yapılmaması çocukların gereksiz yere savunmasız kalmasına ve sağlıklarının riske atılmasına neden olur. Aşılama; karantina/izolasyon uygulamaları yaygın tarama/tanı testleri gibi diğer salgın önleme faaliyetlerinden çok daha etkili, güvenli ve ucuzdur.
KAYNAKLAR
- https://asi.saglik.gov.tr/bagisiklama-programi-ve-asi-takvimi/asi-takvimi.html
İLGİLİ YAZI
Aşılar
