Magnezyum, acil serviste hem eksikliği hem de fazlalığı klinik açıdan önemli sonuçlara yol açabilen temel bir elektrolittir. Özellikle aritmiler, nöromüsküler bulgular, bilinç değişikliği ve hipotansiyon gibi tablolarla başvuran hastalarda magnezyum düzeylerinin doğru değerlendirilmesi hayati önem taşır. Acil çalışanları için magnezyum dengesizliklerinin erken tanınması; böbrek yetmezliği olan, antasit veya laksatif kullanan, yoğun bakım ve obstetrik hastalarında hızlı ve doğru müdahaleyi mümkün kılar.
ETİYOLOJİ
Hipermagnezemi nadir görülür ancak geliştiğinde genellikle belirgin bir nedeni vardır. Nedenler üç ana başlıkta incelenebilir:
1. Azalmış Renal Atılım
Hipermagnezemi en sık akut veya kronik böbrek hastalığı olan hastalarda görülür. Kreatinin klerensi 20 mL/dk’nın altına düşene kadar magnezyum dengesi genellikle korunur.
- Böbrek Yetmezliği: En sık nedendir.
- Endokrin Nedenler: Hipotiroidi, Kortiko-adrenal yetmezlik (Addison).
- Ailesel Hipokalsiürik Hiperkalsemi (FHH): Nadir otozomal dominant hastalık.
- İlaçlar: Lityum (renal atılımı azaltır).
2. Artmış Alım
Böbrek fonksiyon bozukluğu olan hastalarda magnezyum içeren ürünlerin kullanımı riski artırır.
- İlaçlar: Magnezyum içeren laksatifler ve antasitler (Örn: Magnezyum oksit).
- İyatrojenik: Eklampsi tedavisinde aşırı parenteral magnezyum sülfat verilmesi.
- Süt-Alkali Sendromu: Yüksek kalsiyum ve alkali alımı.
- Barsak Hastalıkları: Ülseratif kolit gibi durumlarda, özellikle yaşlılarda artmış emilim.
3. Kompartman Kayması (Hücre İçi Yıkım)
Hücre içi magnezyumun kana karışması sonucu oluşur.
- Tümör Lizis Sendromu
- Rabdomiyoliz
- Ağır Hemoliz
- Diyabetik Ketoasidoz (Asidoza bağlı kayma)
EPİDEMİYOLOJİ
Hipermagnezemi nadir görülen bir elektrolit bozukluğudur. Böbrek yetmezliği olan hastanede yatan hastaların yaklaşık %10–15’inde görülür. Kardiyovasküler hastalığı olanlarda yüksek magnezyum düzeyleri, hastane içi mortalitenin artışı ile ilişkili bulunmuştur.
PATOFİZYOLOJİ
Magnezyum, fizyolojik bir kalsiyum kanal blokeri gibi etki gösterir. Serum düzeylerindeki artış:
- Nöromüsküler: Asetilkolin salınımını inhibe ederek kas güçsüzlüğü ve paraliziye neden olur.
- Kardiyak: İletim sistemini yavaşlatır (bradikardi, bloklar).
- Vasküler: Vazodilatasyon yaparak hipotansiyona neden olur.
KLİNİK BULGULAR
Klinik tablo serum magnezyum düzeyine göre değişkenlik gösterir. Hafif yükseklikler genellikle asemptomatiktir.
Hafif Hipermagnezemi (< 7 mg/dL)
- Genellikle asemptomatik.
- Hafif güçsüzlük, bulantı, baş dönmesi.
Orta Hipermagnezemi (7 – 12 mg/dL)
- Derin Tendon Reflekslerinde (DTR) Azalma/Kaybolma (Erken ve güvenilir bulgu).
- Konfüzyon, uyku hali.
- Flushing (Yüzde kızarma), sıcaklık hissi.
- Hipotansiyon, Bradikardi.
Ağır Hipermagnezemi (> 12 mg/dL)
- Flasid Kas Paralizisi (Solunum kaslarını tutarsa solunum durması).
- EKG Değişiklikleri: PR ve QRS uzaması, AV tam blok.
- Koma ve Kardiyak Arrest (> 15 mg/dL).
TANI VE DEĞERLENDİRME
Şüphelenilen hastada aşağıdaki tetkikler istenir:
- Serum Magnezyum Düzeyi
- Böbrek Fonksiyon Testleri: Kreatinin, BUN, GFR (En önemli belirleyici).
- Diğer Elektrolitler: Kalsiyum, Potasyum, Fosfat.
- EKG: İletim bozukluklarını (Bloklar, geniş QRS) görmek için.
TEDAVİ VE YÖNETİM
Tedavi yaklaşımı semptomların şiddetine ve böbrek fonksiyonlarına göre belirlenir.
1. Magnezyum Kaynağının Kesilmesi
Tüm hastalarda ilk adımdır. Magnezyum içeren antasitler, laksatifler veya IV infüzyonlar durdurulur.
2. Antidot Tedavisi (Kalsiyum)
Ciddi semptomlar (hipotansiyon, solunum depresyonu, aritmi) varsa magnezyumun etkisini antagonize etmek için kullanılır.
- Kalsiyum Glukonat: 1 gram (%10’luk çözeltiden 10 mL) IV, 2-5 dakika içinde verilir.
- Veya Kalsiyum Klorür: Santral yol varsa tercih edilebilir (Daha potenttir).
3. Atılımın Artırılması
- IV Hidrasyon + Loop Diüretikleri: Böbrek fonksiyonu korunmuş hastalarda (GFR > 60) magnezyum atılımını hızlandırmak için İzotonik Salin ve Furosemid (1 mg/kg) verilebilir.
4. Hemodiyaliz
Aşağıdaki durumlarda kesin ve en etkili tedavidir:
- Ciddi semptomatik hipermagnezemi.
- Böbrek yetmezliği olan hastalar.
- Diğer tedavilere yanıt vermeyen durumlar.
AYIRICI TANI
Hipermagnezemi tanısı, semptomların özgül olmaması nedeniyle zor olabilir. Şu durumlar ekarte edilmelidir:
- Akut Böbrek Yetmezliği
- Hiperkalemi (Benzer EKG bulguları yapabilir)
- Hiperkalsemi
- Hipotiroidi
- Lityum Toksisitesi
PROGNOZ VE KOMPLİKASYONLAR
Hafif vakalarda prognoz çok iyidir. Ancak ağır hipermagnezemi (>12-15 mg/dL) tedavi edilmezse solunum durması, koma ve asistoik kardiyak arrest ile ölümcül seyreder.
PODCAST
(Podcast linki buraya eklenecek)
SORU
Bu hastadaki en olası elektrolit bozukluğu aşağıdakilerden hangisidir?
KAYNAKLAR
İLGİLİ YAZI
