İnfluenza aşısı, grip virüsüne karşı korunmak amacıyla uygulanan, her yıl yenilenen bir aşıdır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve ulusal sağlık otoriteleri tarafından grip mevsimi öncesi tavsiye edilmektedir.
Türkiye için Ticari Formlar
Vaxigrip Tetra 0,5 mL IM/SC Enjeksiyon İçin Süspansiyon İçeren Kullanıma Hazır Enjektör
Aşağıdaki suşları* içeren (inaktif, split) influenza virüsü içerir (0,5 ml doz başına)
- A/Victoria/4897/2022 (H1N1)pdm09-(A/Victoria/4897/2022, IVR-238) benzeri
suş 15 mikrogram HA** - A/ Thailand/8/2022 (H3N2)- (A/California/122/2022, SAN-022) benzeri
suş 15 mikrogram HA** - B/ Austria/1359417/2021- (B/Michigan/01/2021, yabanıl tip) benzeri
suş 15 mikrogram HA** - B/Phuket/3073/2013- (B/Phuket/3073/2013, yabanıl tip) benzeri suş……..15 mikrogram HA**
INFLUVAC® TETRA 0.5 mL IM/SC enjeksiyonluk süspansiyon içeren kullanıma hazır enjektör
Aşağıdaki suşları* içeren (inaktif, split) influenza virüsü içerir (0,5 ml doz başına)
- A/Victoria/2570/2019 (H1N1)pdm09-benzeri suş
(A/Victoria/2570/2019, IVR-215) 15 mikrogram HA** - A/Cambodia/e0826360/2020 (H3N2)-benzeri suş
(A/Cambodia/e0826360/2020, IVR-224) 15 mikrogram HA** - B/Washington/02/2019- benzeri suş
(B/Washington/02/2019, yabanıl tip) 15 mikrogram HA** - B/Phuket/3073/2013-benzeri suş
(B/Phuket/3073/2013, yabanıl tip) 15 mikrogram HA**
- Etki mekanizması: Vücuda inaktive edilmiş (ölü) veya zayıflatılmış grip virüsleri verilerek bağışıklık sistemini uyarır.
- Etki süresi: Bağışıklık genellikle 2 hafta içinde gelişir ve koruma yaklaşık 6 ay sürer.
- Etki düzeyi: Her yıl aşı, o sezonun en yaygın virüs tiplerine göre güncellenir (örn. H1N1, H3N2, B/Victoria, B/Yamagata).
-
%100 koruyucu değildir, ancak hastalığın şiddetini azaltır ve komplikasyonları önler. Aşının koruyuculuğu kişisel faktörlere (yaş, immünosüpresyon vb.) ve aşı içindeki suşların dolaşan suşlara benzerliğinden etkilenir. İnfluenza aşısı tüm yaş gruplarında hastaneye yatışı %71, 50 yaş üzerindekilerde %77 oranında azaltır.
İnfluenza virüsleri, iki tür antijen ifade eder: hemaglutinin (HA) ve nöraminidaz (NA). İnfluenza A virüsünün 18 HA ve 11 NA alt tipi vardır ve bu antijenler virüsün virülansı (hastalık yapıcı gücü) açısından kritik öneme sahiptir. Üçlü yapıya sahip hemaglutinin glikoproteini, virüsün konak hücre yüzeyine tutunmasını sağlar, bu da hücreyle füzyon (kaynaşma) ile sonuçlanır ve virionların sitoplazmaya salınmasını sağlar.
İnfluenza A virüsünde farklı şekilde birleşmiş HA ve NA antijenleri görülebilir. Bu virüs, antijenik drift (sürüklenme) ve antijenik shift (kayma) olarak bilinen değişimlere uğrayarak antijenik varyasyon gösterir. Bu nedenle aşı suşlarının (virüs tiplerinin) her yıl değişmesi gerekebilir.
-
Antijenik drift, virüsün polimeraz enzimlerinin çeşitli etkileri sonucu HA ve NA antijenlerinde kademeli (yavaş) genetik değişiklikler oluşmasıdır. Bu, yeni varyant virüs suşlarının ortaya çıkmasına neden olur.
-
Antijenik shift ise, dolaşımdaki mevcut virüsün ortadan kaybolması ve yerini, önceki virüslere karşı oluşan antikorlarla çapraz reaksiyona girmeyen yeni bir glikoprotein alt tipine sahip virüsün alması durumudur.
İnfluenza aşısı, hastalığa özgü antikorların üretimini uyararak influenza virüsüne karşı bağışıklık kazandırır.
-
NA’ya karşı oluşan antikorlar, virüslerin hücre yüzeyinde kümelenmesini sağlayarak enfekte hücrelerden salınan virüs miktarını azaltır.
-
HA yüzey proteini, iki yapısal bölge içerir: baş (head) ve gövde (stalk). Koruyucu bağışıklık sağlayan antikorlar genellikle baş bölgesini hedef alır.
Grip aşıları, 3 veya 4 influenza virüs suşuna karşı koruma sağlar:
-
Trivalan (üçlü) grip aşıları: 2 influenza A suşu (H1N1 ve H3N2) ve 1 influenza B suşuna karşı korur.
-
Kuadrivalan (dörtlü) grip aşıları: Trivalan aşının kapsadığı suşlara ek olarak bir ek influenza B suşuna karşı da koruma sağlar.
3 tür grip aşısı vardır;
-
İnaktive Influenza Aşısı (IIV)
-
Rekombinant Influenza Aşısı (RIV)
-
Canlı Zayıflatılmış Influenza Aşısı (LAIV)
Aşının valansı (temsil ettiği influenza virüsü sayısı), isimlerin sonunda yer alan rakamlarla gösterilir. Örneğin:
-
3 → Trivalan (üçlü)
-
4 → Kuadrivalan (dörtlü)
IIV türleri için bazı ön ekler kullanılır:
-
aIIV4 → Adjuvanlı IIV (bağışıklığı güçlendirici madde içerir)
-
ccIIV4 → Hücre kültürü bazlı IIV
Bağışıklık oluşma mekanizması sadece humoral (antikor aracılı) bağışıklıkla sınırlı değildir; aynı zamanda hücresel bağışıklık da önemli rol oynar.
Aşı yapıldıktan sonra bağışıklık yanıtının oluşması yaklaşık 2 hafta sürer.
Aşının etkinliği;
- Yaş,
-
Altta yatan sağlık durumu,Genetik yapı
-
Aşı suşları ile dolaşımdaki virüs suşlarının antijenik uyumu gibi birçok konak faktörüne bağlıdır.
2024–2025 Kuzey Yarımküre grip sezonu için Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), grip aşılarının içeriğini güncellemiştir. Bu güncellemeye göre, trivalan (üç bileşenli) ve kuadrivalan (dört bileşenli) aşıların içeriği aşağıdaki gibidir:
Trivalan Grip Aşısı İçeriği
Yumurta bazlı aşılar için:
- A/Victoria/4897/2022 (H1N1)pdm09 benzeri virüs
- A/Thailand/8/2022 (H3N2) benzeri virüs
- B/Austria/1359417/2021 (B/Victoria soyundan) benzeri virüs
Hücre kültürü veya rekombinant bazlı aşılar için:
- A/Wisconsin/67/2022 (H1N1)pdm09 benzeri virüs
- A/Massachusetts/18/2022 (H3N2) benzeri virüs
- B/Austria/1359417/2021 (B/Victoria soyundan) benzeri virüs
Kuadrivalan Grip Aşısı İçeriği
Kuadrivalan aşılar, yukarıdaki üç bileşene ek olarak aşağıdaki virüs bileşenini de içermektedir:
-
B/Phuket/3073/2013 (B/Yamagata soyundan) benzeri virüs
Ancak, DSÖ ve diğer sağlık otoriteleri, B/Yamagata soyunun 2020’den bu yana dolaşımda olmadığını ve bu nedenle kuadrivalan aşılarda bu bileşenin çıkarılmasının uygun olabileceğini belirtmiştir
- 6 ay – 59 ay arasındaki tüm çocuklar
- 50 yaş ve üzeri tüm yetişkinler
- Bağışıklığı baskılanmış bireyler (ilaçlara veya HIV’e bağlı)
- Gebeler6 ay – 18 yaş arasındaki çocuk ve ergenler (aspirin veya salisilat içeren ilaç kullananlar – Reye sendromu riski nedeniyle)
- Huzurevi ve uzun süreli bakım tesislerinde kalanlarYerli AmerikalılarMorbid obez bireyler (BMI ≥ 40)
- Kronik hastalığı olan çocuk ve yetişkinler:
-Kardiyovasküler (yalnızca hipertansiyon hariç)
-Solunum (astım dahil)
-Böbrek
-Karaciğer
-Nörolojik
-Hematolojik hastalıklar
-Diyabet
- Aşı içeriğine (özellikle yumurta proteinine) ciddi alerjisi olanlar
- Daha önce grip aşısına karşı anaflaktik reaksiyon geçirenler
Uygulama ve Zamanlama
Aşılama Zamanlaması: Her sezon yalnızca 1 doz influenza aşısı gereken bireyler için, aşının Eylül veya Ekim aylarında uygulanması önerilir. Ancak influenza virüsleri dolaşımda olduğu sürece aşılamaya devam edilmelidir. Temmuz ve Ağustos aylarında aşılama, çoğu birey için önerilmez; ancak durum bazında değerlendirme yapılması gerekir.
-
65 yaş üstü yetişkinler ve gebeliğin ilk veya ikinci trimesterindeki kadınlarda, eğer ileride aşı uygulanmasının mümkün olamayacağı düşünülmüyorsa Temmuz ve Ağustos aylarında aşılama önerilmez.
-
Gebeliğin üçüncü trimesterindeki kadınlarda, Temmuz-Ağustos aylarında aşılama düşünülebilir.
-
6 ay – 8 yaş arası çocuklarda, 2 doz gereken durumlarda ilk doz mümkün olan en kısa sürede uygulanmalıdır.
-
Sadece 1 doz gereken çocuklarda, yaşa bakılmaksızın Temmuz-Ağustos aylarında aşılama düşünülebilir.
Türkiye Aşılama Takvimi
-
Türkiye’de grip aşısı genellikle Eylül – Kasım aylarında uygulanmaya başlanır.
-
Her yıl yeniden yapılması gerekir, çünkü influenza virüsü sürekli mutasyon geçirir.
Dozaj
IM uygulama için IIV4 ve RIV4 önerileri
6 ay – 3 yaş arası:
-
Doz: 0.25–0.5 ml (aşı türüne göre değişir)
-
Daha önce hiç aşılanmamışsa ya da geçmişi bilinmiyorsa: 2 doz, 4 hafta arayla
-
Geçen sezon 2 doz 4 hafta arayla yapılmışsa (1 Temmuz öncesi): 1 doz yeterlidir
3 – 8 yaş arası:
-
Doz: 0.5 ml
-
Daha önce hiç aşılanmamışsa ya da geçmişi bilinmiyorsa: 2 doz, 4 hafta arayla
-
Geçen sezon 2 doz uygulanmışsa: 1 doz yeterlidir
8 yaş:
-
Doz: 0.5 ml
-
2 doz gerekiyorsa, çocuk 2. dozdan önce 9 yaşına girse bile her iki doz uygulanmalıdır
9 yaş ve üzeri:
-
Tek doz: 0.5 ml
65 yaş ve üzeri:
-
Tek doz: 0.5–0.7 ml (aşıya göre değişir)
-
Yaşlılarda yüksek dozlu kuadrivalan IIV4, kuadrivalan RIV4 veya adjuvanlı kuadrivalan aIIV4 kullanılmasını önerir.
-
Bu seçenekler yoksa, yaşa uygun başka bir aşı yapılabilir
- Enjeksiyon yerinde kızarıklık veya hassasiyet
- AteşHuzursuzluk (irritabilite)
- Uyku hali (uyuşukluk)
- Hafif ateş veya yorgunluk (1–2 gün içinde geçer)
-
Aynı anda uygulanan inaktive grip ve pnömokok aşıları, ateşli havale (febril konvülsiyon) riskini artırabilir.
Türkiye Uygulama Rehberi Doğrultusunda
Ülkemizde kullanılan inaktif influenza aşıları, yumurta alerjisi varlığına bakılmaksızın güvenle uygulanabilir. Ancak güvenli aşılama uygulamaları kapsamında:
-
Her birey, aşı sonrası olası bir reaksiyona karşı sağlık kuruluşunda en az 15 dakika beklemelidir.
-
Alerji öyküsü bulunan bireyler için bu süre en az 30 dakika olmalıdır.
- Alternatif olraka sağlıklı, hamile olmayan ve 2–49 yaş arası bireyler için, alternatif olarak burun spreyi LAIV4 (0.2 ml, her burun deliğine 0.1 ml) kullanılabilir.
Yumurta Alerjisi Olanlara Grip Aşısı Yapılabilir mi?
Geçmişte, inaktif influenza aşılarının yumurta proteini içermesi nedeniyle yumurta alerjisi olan bireylerde grip aşısı kontrendike olarak değerlendirilmekteydi. Ancak 2023–2024 sezonu itibarıyla CDC (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri) bu yaklaşımı güncelleyerek aşağıdaki şekilde açıklama yapmıştır:
- Yumurta alerjisi olan 6 ay ve üzeri herkes, yıllık grip aşısı yaptırmalıdır.
- Bireyin yaşı ve sağlık durumuna uygun olan herhangi bir grip aşısı (yumurta bazlı ya da yumurta bazlı olmayan) kullanılabilir.
- Yumurta alerjisinin ciddiyeti fark etmeksizin, grip aşısı uygulaması için ekstra bir güvenlik önlemi alınmasına gerek yoktur.
HIV ile Enfekte Bireylerde Aşılama:
Veriler, ciddi immünsüpresyonu olmayan HIV ile enfekte yetişkinlerde trivalent influenza aşısının koruyuculuk sağladığını göstermektedir. Ancak 5 yaş altı HIV pozitif çocuklarda aşının etkinliği konusunda kesinlik yoktur. Yaşlılar, bağışıklığı baskılanmış bireyler ve bebekler gibi bazı gruplarda aşının etkinliği daha düşüktür, ancak bu gruplarda bile şiddetli hastalık (örneğin bronkopnömoni), hastaneye yatış ve ölüm oranlarında azalma sağlar.
Kategori B
Güney Afrika’da yapılan randomize kontrollü bir çalışmaya göre, gebelikte uygulanan influenza aşısı, annede influenza gelişme riskini yarı yarıya azaltmakta ve bebeklerin (doğumdan sonraki 24 haftaya kadar) enfekte olma riskini de düşürmektedir.
Gebelerde aşılama önerilmektedir. Aşılanan gebelerde grip enfeksiyonu daha hafif seyretmekte ve komplikasyonlar azalmaktadır.
Ayrıca anne, bağışıklık korumasını doğrudan bebeğine geçirdiği için, doğumdan sonraki ilk 6 ay boyunca bebeği gripten koruma sağlar.
Gebelerde bireysel aşılama uygulamasına ek olarak, çevresindeki kişilerin aşılanması yoluyla oluşturulan koza koruması (cocooning) da sağlanmalıdır. Bu yaklaşım, hem grip bulaş riskini azaltır, hem de anne ve fetüs sağlığını korur.
- İnaktive grip aşıları (IIV, RIV) emziren annelerde güvenle uygulanabilir.
- Anne sütüyle bulaşmaz ve bebek açısından herhangi bir risk oluşturmaz.
- Anneye yapılan aşı, bağışıklık sağlayarak hem anneyi hem de bebeği dolaylı olarak korur.
- Aşı ile annenin vücudunda oluşan antikorlar, anne sütü yoluyla bebeğe geçerek pasif bağışıklık sağlayabilir.
- INFLUVAC® TETRA 0.5 mL IM/SC enjeksiyonluk süspansiyon içeren kullanıma hazır
enjektör - VAXIGRIP TETRA, 0,5 mL IM/SC Enjeksiyon İçin Süspansiyon İçeren Kullanıma
Hazır Enjektör
- https://asi.klimik.org.tr/asi/influenza
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537197/
- https://www.sanofi.com/assets/countries/turkey/docs/products/prescription-products/V/vaxigrip-tetra-0-5-mL-IM-SC-KT-28-08-2023.pdf
