Gastrit; çeşitli etkenlere bağlı olarak, mide yüzeyini örten mukozanın inflamatuar olaylar sonucunda hasar görmesi durumudur. Mide, mukoza ve alt tabakalarında gelişen bu inflamasyona bağlı olarak işlevini yeterince yerine getiremez ve sindirim fonksiyonu ile ilgili çeşitli yakınmalar ortaya çıkar. Gastrit, her yaşta görülmekle birlikte genellikle erişkin yaştaki bireylerde daha fazla ortaya çıkmaktadır.
Sağlıklı bir bireyin midede doğal işleyiş sürecinde gıdaların alınmasıyla birlikte asit salgısı oluşur. Hidroklorik (HCL) asit yutulan besinlerin parçalanmasında son derece etkin rol üstlenir. Salgılanan asit gıdaları parçalarken mide örtüsü için zararlı olabilir. Bu zararlı etkiden korunmak için mide yüzeyini kaplayan koruyucu bir tabaka ile örtülü olup bariyer bütünlüğü oluşur. Bu sayede, ağızdan alınan asidik veya zararlı maddeler veya midenin kendi asit salgısı mide örtüsünün kendisine ve alt tabakalarına ulaşamaz, zarar veremez ve organ sağlıklı bir şekilde işlevine devam eder. Gastrit gelişmesi temelde üç mekanizma üzerinden gerçekleşir. Sağlıklı kişilerde fonksiyonel bir midenin korunması; mide duvarını örten sağlam bir koruyucu bariyerin varlığına, dengeli bir asit salgısına ve fizyolojik olarak sağlıklı bir mide dokusuna bağlıdır.
Aşağıdaki mekanizmalar doğrultusunda gastrit ortaya çıkabilir:
- Mide Koruyucu Bariyerinin Bozulması
- Mide Asit Salgısının Artışı
- Mide Dokusunun Zayıflaması
Eğer koruyucu tabakada hasar, asit salgısında aşırılık veya mide örtüsünde farklı faktörlere bağlı herhangi bir bozulma ortaya çıkarsa bu durum gastrite ve bunlara bağlı yakınmaların ortaya çıkmasına sebep olabilir.
Gastritin birçok sınıflaması mevcuttur. Zamana göre (akut ve kronik), histolojik özelliklere, anatomik dağılıma (fundus, corpus ve antrum) ve altta yatan patolojik mekanizmalara dayanmaktadır.
Akut Gastrit: Ani veya kısa zaman içinde gelişen gastrit tablosuna akut gastrit adı verilir.
Kronik Gastrit: Uzun dönemde ortaya çıkan ve tedaviye rağmen kısır döngü ile mukoza iltihabını sürmesine neden olan gastritlere kronik gastritler adı verilir.
Akut gastritis, genel olarak erozif ve nonerozif gastrit olarak sınıflandırılır.
Akut eroziv gastrit: Erozyon mide mukozasının değişik sebeplerle yüzeyel hasarına bağlı ortaya çıkan durumdur. Erozyonlar ne kadar şiddetli ise hastanın yakınmaları da o oranda fazladır. En sık aspirin, NSAİD ilaçlar ve yoğun alkol kullanımı , asidik veya alkali maddelerin kullanımına bağlı ortaya çıkabilir.
Akut stres gastriti: Sıklıkla anksiyeteye (üzüntü, sıkıntı, sinirlilik hali) bağlı olarak oluştuğu sanılmakla beraber bu gastrit şeklinde kastedilen stres vücudun aldığı şok, yanıklar, operasyonlar, böbrek yetmezliği, santral sinir sistemi yaralanmaları nedeni ile yoğun bakım koşullarında bulunma, solunum yetmezliği nedenleri ile solunum cihazlarına bağlanma gibi durumlarda ortaya çıkan strese bağlı gelişen gastrit durumudur. Gastritin ilerlemesi ile ülser gelişimi söz konusu olabilir. Ciddi kanamalara sebep olabilir.
Akut hemorajik gastrit: Akut eroziv gastrite sebep olan etkenlerin daha ciddi forma ulaşması ile ortaya çıkan hemoraji görünümü ortaya çıkar. Bazen bu kanamalar ciddi kanamalara dönüşebilir. Hematemez (ağızdan kırmızı veya kahve telvesi renkli kanama ) ve/veya melena ( makattan cıvık ,kötü kokulu siyah renkli kanama), hematokezya (makttan aşırı kırmızı renkli kanama) ortaya çıkması söz konusu olabilir.
Etiyolojide bir çok neden mevcuttur. Helicobacter pylori (H. pylori) dünya çapında gastritin en yaygın nedenidir. Bununla birlikte, fonksiyonel dispepsi veya eroziv olmayan gastroözofageal reflü olan H. pylori negatif deneklerin %60 ila 70’inde gastrit de bulunmuştur. H. pylori-negatif gastrit olan kişilerde gastritin nedeni tütün kullanımı, alkol tüketimi ve/veya nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) veya steroid kullanımı ile ilgili olabilir.
- H. pylori ile ilişkili gastrit: Bu, dünya çapında gastritin en yaygın nedenidir.
- H. pylori negatif gastrit: Tütün kullanımı, alkol tüketimi ve/veya NSAID veya steroid kullanımına bağlı gelişen.
- Otoimmün Gastrit: Artmış serum anti-parietal ve anti-intrinsik faktör antikorları ile ilişkili kronik inflamatuar bir hastalıktır.
- İnfeksiyöz Gastrit: H. pylori dışındaki viral, bakteriyel, fungal, parazitik organizmaların neden olduğu enfeksiyonun sonucu gelişir.
- İlaçlara Bağlı Gastrit: En fazla Non-steroid-anti-inflamatuvar ilaçlara bağlı gelişir; İbuprofen, naproxen, indometacin, diklofenak, etoksikam, deksketoprofen, flurbiprofen, aspirin
- Safra asidi reflüsü
- Radyasyon
- Crohn hastalığı
- Eozinofilik gastrit
- Sarkoidozla ilişkili gastrit
- Lenfositik gastrit
- İskemik gastrit
- Vaskülit ilişkili gastrit
Prevalansının yaklaşık %2 ila %5 olduğu tahmin edilmektedir. Ancak, mevcut veriler yüksek güvenilirliğe sahip değildir. Kronik gastrit, gelişmekte olan ülkelerde nispeten yaygın bir hastalık olmaya devam etmektedir. Batı popülasyonunda çocuklarda H. pylori enfeksiyonu prevalansı yaklaşık %10, gelişmekte olan ülkelerde ise yaklaşık %50’dir.
Akut gastrit genelde asemptomatiktir ve tipik klinik belirtileri yoktur. Semptomlar altta yatan sebebe bağlı olarak değişkenlik gösterebileceği gibi akut ve kronik patolojilere bağlı olarak ta değişebilir.
Bu semptomlar silik karakterde veya çok şiddetli olabilir. en faz la görülen semptomlar;
- Epigastrik ağrı (ani başlayan)
- Epigastril bölgeden boğaza uzanan yanma hissi
- Dispepsi
- Bulantı
- Kusma
Hastalığın şiddetine göre semptomlar hafif veya şiddetli olabilir. Birçok insan asemptomatiktir veya minimal dispeptik semptomlar geliştirir. Tedavi edilmezse tablo kronik gastrite dönüşebilir. Sigara öyküsü, alkol tüketimi, NSAID veya steroid alımı, alerji, radyoterapi veya safra kesesi rahatsızlıklarının tümü dikkate alınmalıdır. İnflamatuar bağırsak hastalığı, vaskülitik bozukluklar veya eozinofilik gastrointestinal bozukluklar için bir tedavi öyküsü, herhangi bir gastrit nedeni yoksa eksplorasyon gerektirebilir.
- Peptik ülser hastalığı
- Kolesistit
- Kolelitiyazis
- Pankreatit
- Miyokardial İskemisi
- Mide kanseri
- Çölyak hastalığı
- Lenfoma
- Ülser
- Kronik atrofik gastrit
- Gastrik metaplazi/displazi
- Mide kanseri (adenokarsinom)
- Demir eksikliği anemisi (kronik gastrit ve mide otoimmünitesinin erken evreleri)
- B12 vitamini eksikliği (otoimmün gastrit)
- Mide kanaması
- Aklorhidri (otoimmün gastrit, kronik gastrit)
- Mide Perforasyonu
- Mukoza ile ilişkili lenfoid doku (MALT) lenfoma
- Nöroendokrin tümörler
Akut gastritis nedenine bağlıdır. H. pilori dışında özel bir tedavi gerekmez. Etkenlerden uzak durulması (NSAI, alkol ve stres faktörleri) ve semptomların giderilmesi için genelde proton pompa inhibitörleri (PPİ) ve antasitler yeterlidir.
Kronik gastritis tedavisi ise etiyolojiye göre değişmektedir. Birçok vakada semptom ve bulgular olmayabilir. Kronik gastritis uzun süreli bir hastalık olması nedeniyle, tedavi önerilmekte ve proton pompa inhibitörleri kullanılmaktadır. H. pilori’e bağlı kronik gastritisde, H. pilori eradikasyonu için test ve tedavi prensibi uygulanmaktadır ve tedavisinde PPI veya ranitidin bizmut sitrat ile birlikte, antibiyotikli kombinasyonlar (amoksisilin, klaritromisin, metranidazol, tetrasiklin, furazolidon) kullanılır. Ancak, son zamanlarda klaritromisin ve amoksisiline karşı giderek artan oranlarda direnç geliştiği unutulmamalıdır. Eradikasyon tedavisi uygulanan hastalarda tedavi bitiminden 4 hafta sonra, noninvazif metodlarla (üre nefes testi veya HpSA=Hp dışkı antijen testi) eradikasyon olup olmadığı araştırılmalıdır.
Endoskopide atrofik gastritis veya displazi saptanan vakalarda, 6 ayda bir endoskopik takip önerilir. Atrofik gastritis gelişen vakalarda vit B12 tedavisi uygulanır.
H. pylori enfeksiyonu için birinci basamak tedaviler (2022 UpToDate Önerisi)
| Rejim | İlaçlar (dozlar) | İlaç Alım Sıklığı | Süre (gün) | FDA onayı |
| Bizmut
Dörtlü |
PPİ (standart doz ¶ ) | Günde iki kez | 10 ile 14 ◊ | Hayır § |
| Bizmut subsitrat (120 ila 300 mg veya 420 mg
veya Bizmut subsalisilat (300 veya 524 mg) [1] |
Günde dört kez | |||
| Tetrasiklin (500 mg) | Günde dört kez | |||
| Metronidazol (250 ila 500 mg) | Günde dört kez (250 mg)
veya Günde üç ile dört kez (500 mg) |
|||
| Klaritromisin üçlü* |
PPi (standart ¶ veya standart dozun iki katı) | Günde iki kez | 14 | Evet Δ |
| Klaritromisin (500 mg) | Günde iki kez | |||
| Amoksisilin (1 gram)
veya Metronidazol (500 mg) |
Günde iki kez (amoksisilin)
Günde üç kez (metronidazol) |
|||
| Klaritromisin bazlı eşzamanlı* |
PPİ (standart doz ¶ ) | Günde iki kez | 10 ile 14 | Hayır |
| Klaritromisin (500 mg) | Günde iki kez | |||
| Amoksisilin (1 gram) | Günde iki kez | |||
| Metronidazol veya tinidazol (500 mg) | Günde iki kez | |||
| Klaritromisin bazlı sıralı ¥ * |
5 gün boyunca PPİ (standart doz ¶ ) artı amoksisilin (1 gram) ve ardından: | Günde iki kez | 10 (toplam) | Hayır |
| PPİ, klaritromisin (500 mg) artı 5 gün daha metronidazol veya tinidazol (500 mg) | Günde iki kez | |||
| Klaritromisin bazlı hibrit‡* |
7 gün boyunca PPİ (standart doz ¶ ) artı amoksisilin (1 gram) ve ardından: | Günde iki kez | 14 (toplam) | Hayır |
| ÜFE, amoksisilin, klaritromisin (500 mg), artı 7 gün daha metronidazol veya tinidazol (500 mg) | Günde iki kez |
FDA: Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç İdaresi; PPİ: proton pompası inhibitörü.
*: Makrolid direnci için risk faktörleri olan hastalarda klaritromisin bazlı tedaviden kaçınılmalıdır.
¶ :Oral olarak uygulanan proton pompası inhibitörlerinin standart dozları şunları içerir: Günde 30 mg lansoprazol, günde 20 mg omeprazol, günde 40 mg pantoprazol, günde 20 mg rabeprazol veya günde 20 mg esomeprazol.
Δ :Birkaç PPI, klaritromisin ve amoksisilin kombinasyonu FDA onayı almıştır. PPİ, klaritromisin ve metronidazol FDA onaylı bir tedavi rejimi değildir.
◊ : 14 gün tavsiye edilir.
§: Ayrı olarak reçete edilen PPI, bizmut, tetrasiklin ve metronidazol FDA onaylı bir tedavi rejimi değildir. Bununla birlikte, Pylera (bizmut subsitrat, tetrasiklin ve metronidazol içeren sabit dozlu bir kapsül) 10 gün boyunca bir PPI ile birleştirilir ve Helidac (bizmut subsalisilat, tetrasiklin ve metronidazol içeren bir paket halinde paketlenmiş ürün) bir PPI ile 14 gün boyunca birleştirilir.
¥: Bazı Kuzey Amerika kılavuzları sıralı terapinin kullanımını desteklememektedir.
‡: Hibrit terapi, birinci basamak terapi seçeneği olarak evrensel olarak onaylanmamıştır.
Semptomatik Reçete
Daha fazla reçete bilgisine buradan ulaşabilirsiniz.
H. Pylori Eradikasyonu
Daha fazla reçete bilgisine buradan ulaşabilirsiniz.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK544250/
- https://www.medicana.com.tr/saglik-rehberi-detay/12550/gastrit
- https://www.eajm.org/content/files/sayilar/170/buyuk/pdf_EAJM_237.pdf
- https://link.springer.com/article/10.1007/s11938-020-00298-8
- https://guncel.tgv.org.tr/journal/44/pdf/100108.pdf
- https://www.uptodate.com/
