Endotrakeal entübasyon prosedürü, hastane öncesi, acil servis, ameliyathane ve kritik bakım üniteleri gibi çeşitli klinik senaryolarda hastanın hava yolunun korunmasında kritik bir rol oynar. Ancak, bazı hastalarda ‘zor hava yolları’ olarak adlandırılan anatomik varyasyonlar nedeniyle bu işlem zorlayıcı olabilir.
Klinisyenler, komplikasyonları en aza indirmek amacıyla bu zorlu senaryoları önceden belirleyerek hazırlıklı olmalı ve uygun stratejileri belirlemelidir. Bu bağlamda, LEMON skoru (Bak-Değerlendir-Mallampati-Obstrüksiyon-Boyun hareketliliği değerlendirmesi) ve modifiye LEMON skoru (LEON) gibi skorlama sistemleri klinik karar verme sürecinde yol gösterici olabilir.
LEMON Skoru
L: Look Eksternally (Dışarıdan Bak)
Hasta dış görünüşü açısından şu belirtiler değerlendirilmeli:
- Ağız açıklığında kısıtlılık
- Küçük çene
- Büyük dil (makroglossi)
- İleri çıkık ön dişler (prognati)
- Kısa ve kalın boyun
- Maksillofasiyal travma
- Aşırı sekresyon veya kanama
E: Evaluate (Değerlendir)
LEMON skoru, zor hava yolu açısından klinisyene öngörü sağlar. 3-3-2 kuralı, parmaklarla yapılan basit bir ölçüm yöntemiyle şu mesafeleri değerlendirir:
- Ağız açıklığı (En az 3 parmak genişliğinde olmalı)
- Tiromental mesafe (En az 3 parmak genişliğinde olmalı)
- Hiyoid-çene mesafesi (En az 2 parmak genişliğinde olmalı)
Bu ölçümler, entübasyonun kolay olup olmadığını tahmin etmeye yardımcı olur.
M: Mallampati Sınıflaması
Hastanın oturur pozisyonda dilini maksimum çıkarmasıyla değerlendirilir:
- Sınıf 1: Yumuşak damak, uvula ve faringeal pililer tamamen görülür.
- Sınıf 2: Yumuşak damak, uvula ve farenks kısmen görülür.
- Sınıf 3: Yumuşak damak ve uvula tabanı görülür.
- Sınıf 4: Sadece sert damak görülür.
Mallampati Sınıf 3 ve 4, zor entübasyon kriteri olarak kabul edilir. Çocuk hastalarda bu sınıflamanın zor entübasyonu öngörme duyarlılığı %16, özgüllüğü %93’tür.
O: Obstrüksiyon (Tıkanıklık)
Üst hava yolu obstrüksiyonu, stridor, trakeal deviasyon, boyun kitlesi, geçirilmiş boyun cerrahisi veya hematom gibi nedenlerle entübasyonu zorlaştırabilir.
N: Neck Mobility (Boyun Hareketliliği)
Boyun hareket açıklığının kısıtlı olduğu durumlar (ör. dejeneratif eklem hastalığı, romatoid artrit, servikal travma, ense rijiditesi) entübasyonu güçleştirebilir.
Risk Değerlendirmesi ve Alternatif Hava Yolu Yönetimi
LEMON skorunun herhangi bir bileşeninde anormallik varsa, hava yolu yönetiminin zor olabileceği öngörülmelidir.
Entübasyonu gerçekleştirecek klinisyen, hastanın:
- Travma durumunu
- Hava yolu bütünlüğünü
- Obstrüksiyon bulgularını
- Maskeyle havalandırılabilirliğini
- Supraglottik hava yolu gereçleri kullanımını
- Laringoskopi ve cerrahi hava yolu seçeneklerini
dikkate alarak en uygun yaklaşımı belirlemelidir.
Uyanık, spontan solunumu olan bir hastada yapılacak endotrakeal entübasyon, en güvenli hava yolu sağlama yöntemidir. Ancak acil bir durum yoksa, hava yolu değerlendirilerek gereksiz invaziv girişimlerden kaçınılmalıdır.
Başarısız entübasyon durumunda sağlık personeli, supraglottik hava yolu araçları (LMA, i-gel, King LT gibi) ile ventilasyon sağlamalı ve cerrahi hava yolu seçeneklerine hazırlıklı olmalıdır.
Sonuç olarak, klinisyenler bu değerlendirme skalalarını kullanarak hastalarda zor entübasyon ihtimalini belirleyebilir ve hava yolu yönetimi stratejilerini buna göre şekillendirebilir. ????
