Bu İçerik Sadece Aboneler İçindir
Anafilaksi, ani başlayan ve potansiyel olarak ölümcül olabilen ciddi bir alerjik reaksiyondur. Tıbbi olarak acil bir durum kabul edilen anafilaksi, vücudun bir alerjene karşı aşırı duyarlılık göstermesiyle ortaya çıkar.
Özellikle yaşamın ilk yirmi yılında daha sık rastlanan bu durumun en yaygın tetikleyicileri arasında besinler, ilaçlar ve böcek sokmaları yer alır.
Anafilaksi tanısı öncelikli olarak hastanın gösterdiği klinik belirtilere göre konulur. Tedavideki ilk ve en önemli adım, **adrenalinin derhal uygulanmasıdır.**
ETİYOLOJİ VE TETİKLEYİCİLER
Anafilaksi, çeşitli tetikleyicilere maruz kalma sonucu ortaya çıkabilir. Başlıca nedenler şunlardır:
- Besinler: Özellikle çocuklarda en sık görülen nedendir. Fıstık, fındık, süt, yumurta, buğday, soya ve deniz ürünleri.
- Arı Venomu: Bal arısı, yaban arısı (eşek arısı) sokmaları.
- İlaçlar: Antibiyotikler (özellikle penisilin/beta-laktamlar), NSAİİ (aspirin vb.), kontrast maddeler.
- Lateks: Tıbbi eldivenler, balonlar.
- Fiziksel Faktörler: Egzersiz (besin alımı sonrası veya bağımsız) ve Soğuk.
- İdiopatik: Nedeni belirlenemeyen vakalar.
PATOFİZYOLOJİ
Anafilaksi, tipik olarak IgE aracılı (tip 1) bir aşırı duyarlılık reaksiyonudur. Bazofillerin ve mast hücrelerinin degranülasyonu sonucu histamin, triptaz ve sitokinlerin salınımını içerir.
* **Histamin:** Vazodilatasyon ve vasküler geçirgenliği artırır (Hipotansiyon, Ödem).
* **Bronkokonstriktörler:** Lökotrienler ve Prostaglandinler hava yollarını daraltır (Hışıltı, Nefes Darlığı).
KLİNİK BULGULAR
Semptomlar genellikle maruziyetten sonraki **ilk saat içinde** hızla gelişir.
- Deri/Mukoza (%80-90): Kızarıklık, kaşıntı, ürtiker, anjiyoödem (dudak/dil şişmesi).
- Solunum Sistemi (%70): Nefes darlığı, hışıltı (wheezing), stridor, seste kabalaşma, burun akıntısı.
- Gastrointestinal Sistem (%30-45): Bulantı, kusma, kramp tarzı karın ağrısı, ishal.
- Kardiyovasküler Sistem (%10-45): Hipotansiyon, taşikardi, baş dönmesi, senkop, şok.
- Santral Sinir Sistemi: Ölüm korkusu, anksiyete, konfüzyon.
Dikkat: Bifazik (Rebound) Reaksiyon
İlk reaksiyon düzeldikten 8-11 saat sonra (72 saate kadar uzayabilir) semptomlar tedavisiz tekrar edebilir. Bu nedenle gözlem süresi önemlidir.
TANI KRİTERLERİ
Anafilaksi **klinik bir tanıdır**. Aşağıdaki 3 kriterden herhangi biri varsa tanı konur:
- Akut Başlangıçlı Deri/Mukoza Tutulumu + Şunlardan En Az Biri:
- Solunum sıkıntısı (Dispne, hışıltı, stridor, hipoksemi).
- Kan basıncı düşüklüğü veya uç organ disfonksiyonu (Hipotoni, senkop).
- Olası Bir Alerjene Maruziyet Sonrası (Hızla Gelişen) Şunlardan En Az İkisi:
- Deri/Mukoza tutulumu.
- Solunum sıkıntısı.
- Kan basıncı düşüklüğü.
- İnatçı gastrointestinal semptomlar (Kusma, kramp).
- Bilinen Bir Alerjene Maruziyet Sonrası Hipotansiyon:
- Sistolik KB’da yaşa göre düşüklük veya %30’dan fazla düşüş.
ACİL TEDAVİ YÖNETİMİ
1. İlk Müdahale
- Tetikleyiciyi uzaklaştır.
- Hastayı sırtüstü yatır (Solunum sıkıntısı varsa oturt, hipotansiyon varsa ayakları kaldır).
- ADRENALİN (EPİNEFRİN) UYGULA (Tedavinin temel taşıdır).
- Yüksek akışlı oksijen ver.
- Damar yolu aç ve sıvı resüsitasyonuna başla.
2. Adrenalin (Epinefrin) Dozları
Adrenalin, Vastus Lateralis (Uyluk ön-yan) kası içine İntramusküler (IM) yapılmalıdır. Gecikilmemelidir.
Doz (1:1000’lik ampul, 1 mg/1 mL): 0.01 mg/kg
| Hasta Grubu | Doz (mg) | Hacim (mL) |
|---|---|---|
| 6 Yaş Altı | 0.15 mg | 0.15 mL |
| 6 – 12 Yaş | 0.3 mg | 0.3 mL |
| Erişkin (>12 yaş) | 0.5 mg | 0.5 mL |
*Gerekirse 5-15 dakikada bir tekrarlanabilir.*
3. İkinci Basamak Tedaviler
*Adrenalin uygulandıktan sonra destekleyici olarak verilirler.*
- Sıvı Resüsitasyonu: Hipotansiyon için 1-2 L (veya 20 ml/kg) İzotonik.
- Antihistaminikler: Feniramin (Avil) ve Ranitidin (H1 ve H2 blokerler). Sadece kaşıntı/ürtikeri rahatlatır, hayat kurtarıcı değildir.
- Kortikosteroidler: Metilprednizolon (1-2 mg/kg). Etkisi geç başlar (4-6 saat), bifazik reaksiyonu önleyebilir.
- Bronkodilatörler: İnhale Salbutamol (Ventolin) bronkospazm için.
- Adrenalin İnfüzyonu: IM adrenaline dirençli hipotansiyon/şok tablosunda (0.1 – 1 mcg/kg/dk).
PODCAST
(Podcast linki buraya eklenecek)
SORU
Bu hasta için aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi en uygundur?
I. Anafilaksi tedavisinde kullanılacak ilk ilaç dopamin olmalıdır.
II. Anafilaksi tablosundaki hastada kullanılacak epinefrinin erişkin dozu: 0,3–0,5 mg intramusküler olup ihtiyaç hâlinde bu doz her 5–10 dakikada bir tekrarlanır.
III. Erişkin hastalarda intravenöz 1.000–2.000 mL normal salin intravenöz bolus infüze edilir.
IV. Hava yolunu korumak önemlidir ve hasta gerekirse erken dönemde entübe edilir.
Anafilaksi tedavisiyle ilgili yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?
KAYNAKLAR
İLGİLİ YAZI
https://www.acilcalisanlari.com/anafilakside-adrenalin-uygulamasi.html
Eline sağlık, çok güzel olmuş.