Kas gücünün tam olmayan kaybına parezi, tam kaybına pleji denmektedir. Kas güçsüzlüğü tek bir kas veya kas grubunda olabileceği gibi bir vücut bölgesinde görülebilir. Yüzü içine alabilen tek yanlı kol ve bacağı tutan güçsüzlüğe hemiparezi veya hemipleji denir. Herhangi bir cihaz kullanmadan kas gücünün manuel ölçülmesi veya değerlendirilmesinde tüm dünyada yaygın olarak kullanılan değerlendirme sistemi Medical Research Council (MRC) skalası kullanılmaktadır. Hareketin yerçekimi bağlamında değerlendirilmesi önem taşır. Her bir kas bu prensip dikkate alınarak test edilmelidir. Doğru yapılmış kas gücü test sonuçları, zaafın dağılımını doğru verecek ve nörolojik acillerde bizlere tanıya yardımcı olacaktır. Unutulmamalı ki bu ölçekleme tamamen hekimin subjektif kararına dayanır, kas gücü hakkında ancak yaklaşık bir değer verebilir.
KAS KUVVETİ MUAYENESİ
Kas kuvveti üç şekilde muayene edilir:
- Büyük kas gruplarının test edilmesi.
- Kasların tek tek test edilmesi
- Parezi testleri
Büyük Kas Gruplarının Test Edilmesi
Özellikle kortiko-spinal yol lezyonlarında görülen hemiparezi, paraparezi gibi büyük kas gruplarının tutulduğu hallerde başvurulur. Ekstremitelerin daha çok proksimal kas gruplarını tutan primer kas hastalıklarında da bu şekilde muayene yeterli olabilir. Boyun fleksiyonu ve ekstansiyonu; omuz abduksiyon ve adduksiyonu; önkol, bilek ve parmakların fleksiyon ve ekstansiyonu test edilir. Bunun için hasta adı geçen kas gruplarıyla ilgili eklem hareketini yaparken hekim bu harekete karşı koyar. Örneğin hasta bütün gücüyle omuzunu abduksiyon durumuna getirirken hekim bu harekete engel olarak omuzu adduksiyon durumunda tutmağa çalışır. Hastada kas gücü çok azalmışsa hiçbir direnç uygulamadan bu hareketlerin ne ölçüde yapılabildiği tespit edilir. Bacak hareketleri de benzer şekilde test edilir.
Kasların Tek Tek Test Edilmesi
Bu muayene daha çok periferik sinir hastalıkları olgularında uygulanır. Her kas, ayrıntıları nöroloji ders kitaplarında bulunabilecek özel manevralarla test edilir. Burada muayenenin esası, tek bir kasın kasılması sırasında hekimin karşı kuvvet uygulayarak kas gücü hakkında fikir edinmesidir. Tutulan kaslara bakarak lezyonun hangi periferik sinirde motor kökte veya medulla spinalis segmentinde olduğu anlaşılabilir. Aşağıda, bazı kas testleriyle ilgili resimler verilmiştir.
Kas gücünü klinik olarak değerlendirmenin diğer yöntemi hastanın kas gücünü yer çekimi ve bir kuvvete karşı direnç ile ölçen “İngiliz Tıp Konseyinin” (Medical Research Council-MRC skalası) 5 maksimal puan temelli skalasıdır. Buna göre:Kas kuvveti, sıfır ile beş arasındaki sayılarla derecelendirilir
- 5= Normal kas gücü
- 4= Kas normal hareketini yapıyor, ancak karşı yönde bir kuvvet uygulandığında yenilebiliyor.
- 3= Kas yalnızca yer çekimine karşı koyabiliyor, ancak herhangi bir direnç gösteremiyor.
- 2= Test edilen kas ancak yer çekimini ortadan kaldıran bir pozisyona getirildiğinde hareket edebiliyor.
- 1= Kasta ancak gözle görülebilen veya palpasyon ile farkedilen bir hareket vardır. Fakat bu, eklem hareketine sebep olmaz.
- 0= Tam felç
Bu skala daha sonra geliştirilmiş, eski sisteme göre 4/5 kas gücü 2 ye ayrılarak (-4/5, +4/5) olarak ikiye ayrılmıştır.
Buna göre örnek verecek olursak bir hemiparezi tablosunu muayene kağıdına şu şekilde kaydetmek mümkündür: “Sağ ağız komisüründe zaaf; kas gücü sağ omuz abduksiyonunda 3/5, adduksiyonda 4/5; dirsek fleksiyonu 3/5, ekstansiyonu 2/5; el bileği ve parmak hareketleri 0/5; sağ bacağın bütün hareketleri 4/5. Sol vücut yarısında kas gücü normal”. Bu muayene bulguları, hastada yüzü de içine alan bir sağ hemiparezi bulunduğunu, hemiparezinin kolda bacaktan daha baskın olduğunu, koldaki zaafın da distal (bilek ve el) kaslarda egemenlik gösterdiğini ifade eder. Böylece, hastanın durumu kolayca göz önüne getirilebilir.
Büyük kas gruplarının tutulduğu hastalıklarda yukarda yazılanlara ek olarak sade ve açık tanımlamalar da hastanın durumunu anlatmakta büyük yarar sağlar. Örneğin, durumuna göre “Hasta sağ bacağını kaldırmadan yatak yüzeyinde çekebiliyor”, “Hasta sağ bacağını yatak yüzeyinden 80º kadar kaldırabiliyor”, “Sağ elini yumruk yapamıyor”, “Yardımla ancak birkaç adım atabiliyor”, “Yardımsız ve bastonsuz sağ ayağını hafifçe sürterek yürüyebiliyor” şeklindeki global değerlendirme cümlelerini muayene kağıdına kaydetmenin hastanın izlenmesi açısından büyük yardımı olur.
Spot Bilgiler
- Hemipleji/parezi yüzü de içine alıyorsa suprapontin karşı tarafta serebral bir lezyondan kaynaklanır.
- Dört ekstremite birden etkilendiğinde tetraparezi/pleji veya kuadriparezi/pleji denir.
- Başka bir bulgu olmadan kuadripleji en sık servikal spinal kord etkilenmesinde ortaya çıkar. Ancak her iki serebral hemisferin aynı anda lezyonu, pontin ve bulber bölgelerdeki geniş lezyonlarda da görülür. Ancak bu durumda hastada bilinç bozukluğu ve ek kraniyel sinir tutuluşları da görülür.
- Kuadripleji akut gelişimli motor nöropati (Guillain Barre sendromu, porfiri vb) ve kas hastalıklarında da (Myasteni Gravis, periyodik paraliziler) görülebilir.
- Her iki alt ekstremitenin birlikte etkilenmesine paraparezi veya parapleji denir.
- Çoğunlukla parapleji tablosuna sfinkter tutuluşuna bağlı inkontinans eşlik eder.
- Servikal bölge altında torakal ve lomber spinal kord transvers tutuluşu ile meydana gelir.
- İki bacak, 1 kol yada 2 kol 1 bacak tutuluşu triparezi/ pleji olarak adlandırılır. Bunlardan 2 kol tutuluşu ile giden tablo “varildeki adam sendromu” olarak bilinir ve sıklıkla servikal spinal kord tutuluşu ile ortaya çıkar.
- Diğer bir güçsüzlük tablosu da hemipleji krusiata’dır. Bu ilginç ve nadir tabloda bir yanda kol karşı tarafta bacak tutuluşu mevcuttur. Hemipleji krusiata bulbusta piramis bölgesindeki küçük lezyonlar ile ortaya çıkmaktadır. Bir ekstremiteye giden piramidal lifler çapraz yapmadan, ötekine çapraz yaptıktan sonra bir tutuluş olmakta ve bu ilginç klinik ortaya çıkmaktadır.
- https://www.burhanettinuludag.com.tr/Hekimler/Norolojikmuayene/
- https://gavsispanel.gelisim.edu.tr/Document/aonder/20201113174248296_7ea2e1b7-ddd8-4040-be96-0d34b22edc8c.pdf
- http://www.itfnoroloji.org/muayene/nm.htm
Hastane Öncesi Dönemde İnme (Stroke ) Hastasına Acil Yaklaşım
