Pamukçuk (Moniliazis)

Halk arasında oral pamukçuk olarak ifade edilen (moniliazis), oral  mukoza yüzey epitelinde, genellikle yenidoğan, yaşlılarda ve immün sistemi baskılanmış kişilerde görülen mantar enfeksiyonudur. HIV/AIDS ve kanser gibi bağışıklığı baskılayan hastalıklar ve kronik sistemik steroid ve antibiyotik kullanımı dahil olmak üzere lokal veya sistemik olabilen immün baskılanmaya durumlarda görülür. Bu yazıda akut psödomembranöz kandidiazis (moniliazis) geniş olarak anlatılmıştır. Oral kandiyazis yazısına buradan ulaşabilirsiniz. Keyifli okumalar dileriz.

Vajinal enfeksiyonlar, yenidoğanları doğum kanalından geçerken kolonize edebilir. Alternatif olarak, yeni doğanlar ve bebekler emzirirken kolonize memeler yoluyla hastalığa yakalanabilirler. Bir hastanın oral  Candida  enfeksiyonu sıklıkla gastrointestinal tutulumuna ve ardından kandidal bebek bezi dermatitine yol açabilir. Kandidal türler nemli ortamlarda gelişir. Bu nedenle, bayanlarda vajinal kandidiyazis gelişebilir.

Sonuç olarak, diyabet, takma dişler, steroid kullanımı, yetersiz beslenme, vitamin eksiklikleri ve son zamanlarda antibiyotik kullanımı gibi immün baskılama sıklıkla hastalığa yol açar.

Oral kandidiyazis, ilk olarak 1838’de çocuk doktoru Francois Veilleux tarafından tanımlanan Candida albicans’ın ağız boşluğunun bir enfeksiyonudur. Oral kandidiyazis erkeklerde ve kadınlarda eşit olarak görülür. Tipik olarak yenidoğanlarda ve bebeklerde ve yaşlılarda görülür; yaşamın ilk haftasında nadirdir. Yaşamın dördüncü haftasında en sık görülür ve altı aydan büyük bebeklerde daha az görülür, muhtemelen konak bağışıklığının gelişmesine ikincildir.

Bunun yanında HIV/AIDS gibi bağışıklığı baskılayan hastalıklar ve kronik sistemik steroid ve antibiyotik kullanımı dahil olmak üzere lokal veya sistemik olabilen immün sistemi baskılanmamış bireylerde de yaygın görülür.  HIV’li hastaların %90’ından fazlasında hastalık süresince bir noktada oral kandidiyazis gelişir. Ayrıca sıklıkla astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalığının önleyici tedavisinde reçete edilen inhale kortikosteroid kullanımına bağlıda görülebilir.

• Candida albicans (en sık)
• Candida glabrata
• Candida tropicalis
• Candida kruesi
• Candida guillermondii
• Candida lusitaniae
• Candida parapsilosis
• Candida pseudotropicalis
• Candida stellatoidea

Candida türleri, lezyonların %80’den fazlasından izole edilir. En yaygın olarak Candida albicans neden olur. Candida albicans, çevreye bağlı olarak hem hifal hem de maya formlarında bulunabilen dismorfik bir mayadır.

Non-albicans  Candida  türlerinin 80 yaş ve üzerindeki hastalarda genç hastalara göre daha sık kolonize olduğu gösterilmiştir.

Candida, bağışıklığı yeterli bireylerin normal oral mikroflorasının bir parçasıdır. Erişkinlerin yaklaşık %30-60’ı ve bebeklerin %45-65’i ağız boşluklarında kandida türleri taşır. Bu türlerin çoğu ağız boşluğunda patolojik bir popülasyondan ziyade kommensal bir popülasyon olarak yaşar.

Candida’nın patolojik kolonizasyonu için risk faktörleri arasında, bunlarla sınırlı olmamak üzere, yetersiz beslenme, aşırı yaşlar (küçük çocuklar ve yaşlılar), metabolik hastalık, bağışıklığı baskılayan durumlar, eşlik eden enfeksiyonlar, radyasyon tedavisi, organ nakli, uzun süreli steroid tedavisi, antibiyotik tedavisi ve tükürük bezi hipofonksiyonu.

• Bebekler
• Yaşlılar
• HIV/AIDS gibi bağışıklığı baskılayan hastalıklar
• Onkolojik Hastalar
• Steroid Kullanımı
• Antibiyotik Kullanımı
• Yetersiz Beslenme

Oral Kandidiyazis ağız boşluğunda beyaz veya eritematöz lezyonlar olarak görünebilir. Beyaz lezyonlar psödomembranöz veya hiperplastik lezyonlar olarak gelişir; eritematöz lezyonlar arasında akut ve kronik formlarda atrofik lezyonlar, açısal keilitis, median rhomboid glossitis ve lineer diş eti eritemi yer alır. Bu kategorilere dahil edilemeyen diğer nadir oral tipler keilokandidiyaz, kronik mukokutanöz kandidiyaz ve kronik multifokal kandidiyazdır.

• Akut pseudomembranoz kandidiazis
• Akut atrofik (eritematöz) kandidiazis
• Kronik atrofik (eritematöz) kandidiazis
• Kronik hiperplastik kandidiazis

Akut Psödomembranöz kandidiyazis yani pamukçuk genellikle yenidoğanlarda , yoğun olarak beyaz ve çevreden hafif yüksek tabakalar, plaklar halinde görülür. Pamukçuk plakları kolay kopabilir ağızda kalan süt artıkları ile karışabilir ama kazınması sonrası yerlerinde kırmızı inflmasyonlu bir zemin olmaktadır. Sigara içen yetişkinlerde de lezyonun hafif ovalanmasıyla uzaklaştırılabilir. Plakların kolaylıkla uzaklaştırılabilir olması ise, oral mukozanın diğer beyaz plak görünümü ile karakterize patolojilerinden ayırt edilebilmesi açısından önem taşır.

Oral kandidiyazisin teşhisi genellikle klinik muayene, tıbbi öykü alma ve risk faktörlerinin değerlendirilmesine dayalı olarak klinik olarak konulur. Tanı, diğer durumlar hariç tutularak tipik lezyonun özellikleri bulunduktan ve lezyonun antifungal tedaviye yanıtı değerlendirilmesiyle konur. Antifungal tedavi etkisiz ise kültürler ve duyarlılık testleri yapılabilir. Ek olarak akut atrofik kandidiyaz ve kronik hiperplastik kandidiyaz premalign veya malign lezyonlarda tedaviye ek olarak bir biyopsi önerilir.

Kandidiyazın doğrulanmasına ek olarak, altta yatan bir bağışıklık baskılayıcı durumu teşhis etmek için test yapılması düşünülmelidir. Hastalara HIV, adrenal yetmezlik, yetersiz beslenme yetersizliği, steroid kullanımı ve diabetes mellitus gibi hastalıklar açısından test yapılabilir.

Tedavi Candida türlerine odaklanır. Topikal antifungal tedavi, komplike olmayan oral kandidiyazis vakaları için birinci basamak tedavidir. Sistemik antifungal tedavi genellikle topikal tedaviye dirençli, topikal tedaviye tolerans göstermeyen ve sistemik enfeksiyon geliştirme riski yüksek olan hastalara uygulanır.

Topikal antifungal tedavi ve ağız hijyeni önlemleri genellikle hafif oral kandidiyazı çözmek için yeterlidir. Mevcut topikal antifungal ilaçlar arasında nistatin, mikonazol, klotrimazol ve ketokonazol bulunur. Kusma ve ishale neden olduğu için mikonazolün ağızda kullanımı sınırlıdır.

Nistatin (Mikostatin® Damla), oral süspansiyon oral kandidiyazı tedavi etmek için yaygın olarak kullanılan topikal bir antifungaldir. Hastalara iki hafta boyunca günde dört kez topikal nistatin ile ağızlarını çalkalamaları önerilir. Yan etkileri en yaygın olarak mide bulantısı, kusma ve ishali içerir.  Nistatin oral süspansiyondur (Mikostatin 100.000 I.U./ml oral süspansiyon 5ml) oral olarak günde dört kez (birkaç dakika çalkalanır ve sonra yutulur).

 Mikonazol %2 kremi (Micocare® %2 Krem), emziren kadınlarda oral kandidiyazı tedavi etmek için  kullanılır. Anne sütüyle beslenen bebeklerde akut psödomembranöz kandidiyazis tedavisi, anne tutulum belirtileri göstermese bile bebek ve annenin meme uçları için topikal antifungaller (%2 mikonazol) kullanılır. Bunun yanında annenin meme uçlarında da pamukçuk belirtileri görülürse, topikal tedaviye ek olarak anneye sistemik bir antifungal, tipik olarak flukonazol reçete edilir.

Daha fazla reçete bilgisine buradan erişebilirsiniz.

Oral kandidiyaz için prognoz, uygun ve etkili tedavi alındığında oldukça iyidir. Genellikle nüks ettiğinde, bunun nedeni genellikle annenin veya hastanın tedaviye uyumunun zayıf olmasıdır.

• https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/818509
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545282/
• https://www.researchgate.net/publication/348908239_AGIZ_MUKOZASINDA_MANTAR_ENFEKSIYONLARI
• https://titck.gov.tr/storage/Archive/2021/kubKtAttachments/MKOSTATN100.000KT_321523ae-0ac0-4278-9775-d4c4812c8d89.pdf

Pişik (Diaper Dermatit)