Zehirlenmeler ve Toksidromlar

16. yy’da Paraselsus “Tüm maddeler zehirdir. İlacı zehirden ayıran dozudur.” şeklinde toksikolojinini temel söylemini ifade etmiştir.

Zehirlenme vakalarında doğru tanı iyi bir anamnez, fizik muayene ve klinik görünüm ile konulur. Multisistem etkilenmesi olan, nedeni bulunamayan hastalarda zehirlenmelerden şüphelenilmelidir. Ani bilinç bulanıklığı olan, ani beklenmedik travma öyküsü olan, akut göğüs ağrısı ve ciddi aritmisi olan genç hastalar ve nedeni açıklanamayan metabolik asidozu olan hastalarda zehirlenmelerden şüphelenilmelidir.

Zehirlenme vakalarında sıklıkla hangi ilaç ya da maddeden zehirlenildiğini belirlemek mümkün olmayabilir. Bu durumlarda hastaların fizik muayene bulguları bize yol gösterici olabilir. Benzer etki mekanizmasına sahip ilaçların oluşturduğu belirti ve bulgular “Toksidromlar” olarak tanımlanır.

Bu toksidromlara değinecek olursak;

Kolinerjik Sendrom

Hasta nemlidir, terleme, kusma, diyare, üriner inkontinans, MSS bulguları (konfüzyon, koma, nöbetler, kas zayıflığı ve fasikülasyonlar) görülür. Pupiller sıklıkla miyotiktir

SLUDGE: Salivation, lakrimation, urination, defacation,gastrointestinal cramping, emesis.

• Organofosfat
• karbamat

içeren pestisitlerle oluşur. Dermal kontaminasyon kolinerjik sendromun ortaya çıkması için yeterlidir.

Tedavi olarak atropin ve kolinesteraz rejenatörlerinin kullanılması çok iyi sonuçlar vermektedir.

Antikolinerjik Sendrom

Antikolinerjik sendromda: Orta dereceli ateş, akut deliryum, anlamsız konuşma, taşikardi, kuru ağız, kuru deri, kızarmış yüz, pupiller dilatasyon, myoklonus, üriner retansiyon, azalmış barsak sesleri görülür. Ciddi vakalarda nöbetler, kardiyak disritmiler görülebilir.

Antikolinerjik sendroma sebep olan ilaçlar:

• Antihistaminikler
• Antiparkinson ilaçlar
• Atropin
• Skopolamin
• Amantadin
• Antipsikotikler
• Antidepresanlar
• Antispazmotikler
• Kas gevşeticileri
• Midriatikler
• Amanita muskarina

Antikolinerjik sendroma sebep olan bitkiler:

• Datura (Boru Otu, Brugmansia, Melek Trompeti)
• Hyoscyamus (Ban Otu)
• Mandragora (Adam Otu, Mandrake)
• Atropa (Güzel Avrat Otu)

Tedavi genelde semptomatik destekleyici olması yeterlidir. Fizostigmin antidot olarak kullanılabilir nadiren gerekir.

Sempatomimetik Sendrom

Sempatomimetik sendrom: Nöbet, artmış kan basıncı, taşikardi, dilate pupiller, piloereksiyon, terleme, ateş bulguları olur. Ciddi vakalarda, geniş kompleks disritmiler ve kardiyovasküler kollaps görülebilir.

Sempatomimetik sendroma sebep olan ilaçlar: Kokain, Amfetamin, Metamfetamin ve türleri, Efedrin (dekonjestanlar), Yüksek doz kafein, Teofilin, ketakolamin deşarjı yapan organik tablolarda benzer bulgular görülebilir.

Opioid/sedatif/hipnotik Sendrom

Opioid/sedatif/hipnotik sendrom: Koma, solunum depresyonu, miyozis, hipotansiyon, bradikardi, hipotermi, pulmoner ödem, hiporefleksi, nöbet tabloları ile karşımıza gelebilir.

• Narkotikler
• Barbitürat
• Benzodiazepinler
• Glutedimit
• Mebrobomat
• Ethanol
• Klonidin
• Guanabenz

Seratonin Sendromu

Seratonin sendromu:Değişken mental durum, hipertermi, ajitasyon, tremor, myoklonus, hiperrefleksi, ataksi, terleme, diyare kliniğiyle karşımıza gelebilir. Yavaş seyirli ve benign bir klinik tablo olarak başlar klinik tablo gittikçe kötüleşir.

Seratonin sendromuna yol açan ilaçlar: 

• SSRI: Fluoksetine, sertralin, paroxetin, fluvoxamine,citalopram
• SRI: Venlafaksine, nefazadone, mirtazapine

Ekstrapramidal Sendrom

Ekstrapramidal Sendrom: Distoni, disfaji, trismus, tortikolis, tremor, kas rijiditesi ve laringospazm gibi klinik bulgular görülür.

Ekstrapramidal Sendroma yol açan ilaçlar: Haloperidol, klorpromazin ve fenotiyazin alanlarda gözlenir.

Tedavide difenhidramin, benztropin, benzodiyazepinler kullanılır.

Toksidrom	Klinik	Sebepleri	Tedavisi
Antikolinerjik Sendrom	Orta dereceli ateş Akut deliryum Anlamsız konuşma taşikardi Kuru ağız Kuru deri Kızarmış yüz Pupiller dilatasyon Myoklonus Üriner retansiyon Azalmış barsak sesleri görülür   Nöbetler Kardiyak disritmiler	Antihistaminikler Antiparkinson ilaçlar Atropin Skopolamin Amantadin Antipsikotikler Antidepresanlar Antispazmotikler Kas gevşeticileri Midriatikler   Amanita muskarina Datura (boru otu, brugmansia, melek trompeti) Hyoscyamus (ban otu) Mandragora (adam otu, mandrake) Atropa (güzel avrat otu)	Semptomatik tedavi   Fizostigmin antidot olarak kullanılabilir.
Sempatomimetik Sendrom	Nöbet Artmış kan basıncı Taşikardi Dilate pupiller Piloereksiyon Terleme Ateş bulguları   Geniş kompleks disritmiler Kardiyovasküler kollaps	Kokain Amfetamin Metamfetamin ve türleri Efedrin(dekonjestanlar) Yüksek doz kafein Teofilin Ketakolamin deşarjı yapan organik tablolar	Semptomatik tedavi
Opioid Sedatif Hipnotik Sendrom	Koma Solunum depresyonu Miyozis Hipotansiyon Bradikardi Hipotermi Pulmoner ödem Hiporefleksi Nöbet	Narkotikler Barbitürat Benzodiazepinler Glutedimit Mebrobomat Ethanol Klonidin Guanabenz	Semptomatik tedavi
Seratonin Sendromu	Değişken mental durum Hipertermi Ajitasyon Tremor Myoklonus Hiperrefleksi Ataksi Terleme Diyare	SSRI Fluoksetine Sertralin Paroxetin Fluvoxamine Citalopram SRI Venlafaksine Nefazadone Mirtazapine	Semptomatik tedavi
Ekstrapramidal Sendrom	Distoni Disfaji Trismus Tortikolis Tremor Kas rijiditesi Laringospazm	Haloperidol Klorpromazin Fenotiyazin	Semptomatik tedavi   Difenhidramin Benztropin Benzodiyazepinler

• TATD Toksikoloji
• http://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/HKijmqbyBArp.pdf
• Tintinalli 8th

Zehirlenmelere Genel Yaklaşım