Organofosfat intoksikasyonları tüm dünyada sıklıkla görülen, çoğunlukla suicid amacıyla alınan, insektisit zehirlenmeleridir. Aslında organofosfatlar veya karbamatlar tarımda böcek zehiri (insektisit) olarak kullanılan ilaçlardır. Her ikisi de asetilkolinesterazı (AChE ) geri dönüşsüz inhibe ederek etki gösterir. Asetilkolinesterazın etkisiz hale gelmesiyle kolinerjik reseptör bölgelerinde asetilkolinin birikmesine kolinerjik sendroma neden olur. Aşırı asetilkolin parasempatik sinir uçlarında, bazı sempatik sinir uçlarında ve nöromuskuler bileşkede kolinerjik iletiyi başlangıçta stimüle, daha sonra ise paralize eder. Santral sinir sistemine geçerek kolinerjik iletiyi paralize eder. Organofosfat Zehirlenmelerine yaklaşım konusuna buradan erişebilirsiniz.
Klinik tablo, spesifik ajanlara, absorbe edilen miktara ve maruziyet şekline bağlıdır. Hastaların çoğu alımdan sonra, alınan miktara bağlı olarak, 8–24 saat içinde semptom vermeye başlar. Başlangıç inhalasyonla çok hızlı, transdermal absorbsiyonla en yavaştır. Ancak dermatit veya deride açıklıklar olması, transdermal emilimi hızlandırabilir.
Organofosfatlarla zehirlenmede alınan miktar çok fazla ise, bulgular dakikalar içinde ortaya çıkabilir. Hastaların çoğu alımdan sonra genellikle 30dk–24 saat içinde semptom vermeye başlar. İlk bulguların ortaya çıkması, yağda çözünürlüğü yüksek olan bileşiklerde yağ dokusundan yeniden dağılım nedeniyle gecikebilir veya yenileyen klinik bulgulara rastlanabilir.
Akut sistemik organofosfat zehirlenmesi MSS’de muskarinik, nikotinik ve somatik motor değişikliklere neden olur.
MSS’de kolinerjik deşarjın meydana getirdiği semptomlar;
- Anksiyete
- Uykusuzluk
- Emosyonel labilite
- Titreme
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Mental konfüzyon
- Deliryum
- Halusinasyon
- Koma
Dolaşım ve solunum merkezlerinin depresyonuyla komaya yol açabilir.
Asetilkolinle oluşan muskarinik reseptör stimülasyonu genellikle dominanttır;
- Salivasyon
- Lakrimasyon
- Terleme
- Üriner inkontinans
- Diyare
- Gastrointestinal distres,
- Emezis
- Bradikardi
oluşumuna yol açar. Genelde bradikardi hakimdir fakat taşikardide görülebilir. Bradikardi, baş dönmesi veya senkop oluşturabilir. A setilkolin fazlalığı sonucu oluşan bronkospazm ve bronkore hipoksi ve taşikardi meydana getirebilir. Miyotik pupil, lekeli görme ve pupiller konstriksiyon kolinerjik etki ile ortaya çıkar.
Asetilkolin sempatik ganglion ve adrenal medulladaki nikotinik reseptörleri stimüle eden presinaptik nörotransmitterdir. Aşırı stimülasyon sonucu
- Solgunluk
- Midriyazis
- Taşikardi
- Hipertansiyon
oluşur. Klinik bulgular önce kolinerjik sendrom kliniği gösterir. Kolinerjik etkinin ilk bulgu ve semptomları genellikle muskariniktir. Parasempatik stimülasyon genelde hakimdir. Fakat sempatik hakimiyet sonucu taşikardi ve hipertansiyonda görülür. Nöromuskuler bileşkedeki nikotonik stimülasyon;
- Kas fasikülasyonu
- Kramplar ve kas zaafıyla sonlanır.
Bu sendrom paralizi ve arefleksiye ilerler. Solunum kasları paralizisi akut respiratuar yetmezlik ve ölümle sonuçlanır. Miyozis ve kas fasikülasyonları toksisitenin güvenilir belirteçlerdir.
Kolinerjik Sendrom Bulguları;
SLUDGE
- S = Salivation:Salivasyon
- L = Lacrimation: Lakrimasyon
- U = Urination:Ürinasyon
- D = Defecation: Defekasyon
- G = GI symptoms: Gastrointestinal kramplar
- E = Emesis: Emesis
BBB
- B = Bronchorrhea: Bronkore
- B = Bronchospasm: Bronkospazm
- B = Bradycardia: Bradikardi
Muskarinik Reseptörlerde: Birikmesi sonucu salgılarda artma, hava yollarında daralma, bradikardi, hipotansiyon, kusma, barsak hareketlerinde artış, miyozis ve bulanık görme şikayet ve semptomları oluşur.
Nikotinik Reseptörlerde: Birikmesine bağlı ise fasikülasyon, ilerleyici kas güçsüzlüğü, felçlik, akut solunum yetmezliği ve buna bağlı ölüm görülebilir.
SSMMBB
- S = Sweating
- S = Seizures
- M = Muscle fasciculations
- M = Miosis
- B = Bradycardia
- B = Bronchoconstriction
DUMBELS
- D = Diarrhea and diaphoresis: Diyare
- U = Urination: Ürinasyon
- M = Miosis: Myozis
- B = Bronchorrhea, bronchospasm, bradycardia: Bronkore,bronkospazm, bradikardi
- E = Emesis: Emezis
- L = Lacrimation: Lakrimasyon
- S = Salivation: Salivasyon
- https://www.eajm.org/content/files/sayilar/171/buyuk/pdf_EAJM_179.pdf
- www.acilcalisanlari.com/organofosfat-ve-karbamat-zehirlenmeleri.html
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470430/
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/729415#:~:text=Organofosfat%20intoksikasyonlar%C4%B1%20t%C3%BCm%20d%C3%BCnyada%20s%C4%B1kl%C4%B1kla,Pralidoksim%20farmakolojik%20tedavide%20kullan%C4%B1lan%20ajanlard%C4%B1r.
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/219721
