Diş hekimliği pratiği çoğunlukla lokal prosedürlere dayansa da, hastaların sistemik hastalık geçmişi ve uygulanan girişimlerin fizyolojik etkileri nedeniyle acil durum riski her zaman mevcuttur. Klinik ortamda gelişebilecek tıbbi aciller; senkop, hipoglisemi, anafilaksi, epileptik nöbet, kardiyak aritmi veya astım krizine kadar geniş bir spektrumu kapsar. Bu nedenle yalnızca hekimler değil, tüm diş hastanesi personelinin acil durumlara yönelik farkındalığa, temel bilgiye ve organizasyona sahip olması gereklidir.
Bu yazıda, diş kliniklerinde ve hastanelerinde karşılaşılabilecek acil durumlara yaklaşımın temel prensipleri ele alınacak; değerlendirme algoritmaları, iletişim zinciri, ekip sorumlulukları ve acil ilaç/equipman yönetimi gibi başlıklarda pratik bilgiler sunulacaktır.
Acil Durumlara Yaklaşımda Genel Prensipler
Diş hekimliği pratiğinde her hasta işlemine başlamadan önce, olası bir tıbbi acile karşı hazırlıklı olunmalıdır. Bu durumlar nadiren gelişse de, zamanla yarışılan ve yanlış müdahalenin ciddi sonuçlara yol açabileceği durumlardır. Bu nedenle, tüm ekip üyelerinin aşağıdaki temel prensipler doğrultusunda ortak bir refleks geliştirmesi gerekir.
- ABCDE Yaklaşımı ve Temel Yaşam Desteği
- Vital Bulguların İzlenmesi
- Sakinlik, Organizasyon ve Güvenli Müdahale
ABCDE Yaklaşımı ve Temel Yaşam Desteği
Diş hekimliği pratiğinde gelişebilecek senkop, hipoglisemi, anaflaksi veya kardiyak olaylar gibi acil durumlarda müdahaleye, ERC 2021 kılavuzuna uygun olarak ABCDE algoritmasıyla başlanmalıdır. Bu sistematik yaklaşım, klinik karışıklığı önler, hayati risk taşıyan sorunları önceliklendirerek güvenli bir müdahale zemini sunar.
- A (Airway – Havayolu): Bilinçsiz hastada dilin arkaya kaçması, protez aspirasyonu gibi durumlar için havayolu açıklığı kontrol edilir. Gerekirse baş-çene pozisyonu verilerek açıklık sağlanır.
- B (Breathing – Solunum): Solunum sayısı ve kalitesi değerlendirilir. Yetersizse oksijen desteği başlanmalı, solunum yoksa suni solunuma geçilmelidir.
- C (Circulation – Dolaşım): Nabız ve bilinç kontrolü yapılır. Nabız alınamıyor ve hasta tepkisizse derhal 112 aranmalı ve erişkin temel yaşam desteği (TYD) başlatılmalıdır.
- D (Disability – Nörolojik durum): Bilinç seviyesi (AVPU), pupilla cevabı ve glukoz ölçümü değerlendirilmelidir. Hipoglisemi riski unutulmamalıdır.
- E (Exposure – Maruziyet): Döküntü, travma, enjeksiyon yerleri gibi durumlar değerlendirilir.
Hastada solunum ve dolaşım yoksa, acil çağrı sonrası dakikada en az 100–120 bası hızıyla, 30:2 oranında göğüs basısı ve suni solunum şeklinde TYD başlanmalıdır. AED (otomatik eksternal defibrilatör) mevcutsa, en kısa sürede uygulanmalıdır.
Temel yaşam desteği konulu yazımıza buradan gözetebilirsiniz.
Vital Bulguların Değerlendirilmesi
Diş hekimi kliniğinde ilk bakışta gereksiz gibi görünse de, acil durumda şu parametrelerin elde edilmesi çok değerlidir:
- Nabız (radial palpasyon)
- Solunum sayısı
- Arteriyel kan basıncı (otomatik tansiyon aleti ile)
- Oksijen satürasyonu (pulse oksimetre)
- Gerekirse glukoz ölçümü
Bu bilgiler, müdahaleyi yönlendirecek ve 112 ekibine aktarılacak temel verileri oluşturur.
Sakinlik, Organizasyon ve Güvenli Müdahale
Olay anında herkesin görevini bilmesi ve panik yapmadan sırayla müdahale etmesi gerekir. Müdahaleyi yönetecek kişinin seçilmesi (genellikle hekim), yardım çağıran ve ekipmanı getiren kişilerin önceden belirlenmiş olması önemlidir.
Hasta güvenliği kadar ekip güvenliği de gözetilmeli, özellikle aspirasyon, kan teması veya tıbbi atık teması gibi durumlara karşı kişisel koruyucu ekipman (KKE) kullanılmalıdır.
- https://www.acilcalisanlari.com/eriskin-temel-yasam-destegi.html
- https://www.cprguidelines.eu/
- https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIR.0000000000000918
