Hava yolu tıkanıklığı, hastanın bilinç durumu ve kas tonusuna bağlı olarak kısmi ya da tam olabilir. Bilinci açık olan bir hastada genellikle hava yolu da açık kalır, ancak bilinç kaybı olan hastalarda kas tonusu kaybolur ve dil geriye kayarak farenks seviyesinde hava yolunu tıkayabilir. Bu tür tıkanıklıkları önlemek ve hava yolunun açıklığını sağlamak amacıyla çeşitli manevralar ve hava yolu araçları kullanılır.
Baş-çene manevrası, bilinç kaybı olan hastalarda dilin geriye kayarak hava yolunu tıkamasını önlemek için baş ve çenenin pozisyonunu ayarlamaya yönelik bir tekniktir. Eğer kafa veya omurga yaralanması varsa, baş-çene manevrası yerine çene itme (jaw-thrust) manevrası tercih edilir.
ORAL AIRWAY NEDİR?
Hava yolunu açık tutmak için kullanılan araçlara airway (hava yolu tüpü) denir. Bu araçlar, dilin geriye kayarak hava yolunu tıkamasını önler ve hava yolu açıklığını sağlar. İki ana tür airway vardır:
- Oral airway: Ağız yoluyla yerleştirilen (Orofarengeal tüp / OPA).
- Nazal airway: Burun yoluyla yerleştirilen (Nazofarengeal tüp / NPA).
Oral airway (OPA), sert plastikten yapılmış tüp şeklinde olup ağız içinden dilin üzerinden yerleştirilir. Kavisli yapısı sayesinde, distal ucu dil kökünün arkasına oturarak dili öne doğru kaldırır. Sert malzemeden üretilmiş olması, hastanın ısırmasını önleyerek (bite-block görevi) hava yolu açıklığını korur.
SEÇİM VE ÖLÇÜM
Oral airway, hastanın yaşına ve cinsiyetine uygun olarak seçilmelidir. Yanlış boyut seçimi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Ölçüm Yöntemi:
- Yöntem 1: Dudak kenarından kulak memesine (tragusa) kadar olan mesafe.
- Yöntem 2: Ön dişler ile çene köşesi (angulus mandibula) arasındaki mesafe.
Yanlış Boyutun Riskleri:
- Çok Büyük: Epiglotu geriye iterek hava yolunu tamamen tıkayabilir, larengeal yapıları zedeleyebilir veya kusma/larengospazmı tetikleyebilir.
- Çok Küçük: Dil kökünün arkasına tam yerleşemez ve dili yeterince kaldıramaz, dil kökünü larenkse doğru iterek tıkanıklığı artırabilir.
BOYUTLAR VE RENK KODLARI
Airway boyutları yaşa ve cinsiyete göre standart renk kodları ile sınıflandırılmıştır.
| Yaş/Cinsiyet | Numara | Renk | Uzunluk (cm) |
|---|---|---|---|
| Prematüre/Bebek | 000 | Pembe | 4 cm |
| Bebek | 00 | Mavi | 5 cm |
| Çocuk | 0 | Siyah | 6 cm |
| Çocuk | 1 | Beyaz | 7 cm |
| Genç/Küçük Yetişkin | 2 | Yeşil | 8 cm |
| Yetişkin Kadın | 3 | Sarı | 9 cm |
| Yetişkin Erkek | 4 | Kırmızı | 10 cm |
| İri Yetişkin | 5 | Açık Mavi | 11 cm |
| Çok İri Yetişkin | 6 | Turuncu | 12 cm |
UYGULAMA ADIMLARI
- Eldiven giyilir ve kişisel koruyucu önlemler alınır.
- Ağız içi kontrol edilir; kan, kusmuk ve yabancı cisim varsa temizlenir. Takma dişler varsa çıkarılır.
- Hava yolu açıklığını sağlamak için başa ekstansiyon pozisyonu verilir (Travma şüphesi yoksa).
- Uygun ölçüde oral airway seçilir (Ölçüm yapılır).
- Hastanın çenesi öne doğru çekilerek ağzın açılması sağlanır (Cross-finger tekniği kullanılabilir).
- Yetişkinlerde: Airwayin konkav yüzü kafaya (damağa) bakacak şekilde ağız içine yerleştirilir.
- Sert damak üzerinde ilerletilirken 180° döndürülür ve konkav yüzü dile bakacak hale getirilir. Ağız dışında kalan ucu dudaklara dayanıncaya kadar farenkse doğru itilir.
- Travma Hastalarında (Alternatif): Airwayin konkav yüzü yanağa bakacak şekilde (90° açıyla) yerleştirilir ve ilerletilirken düzeltilir.
- Bebeklerde: Üst damak gelişimi tamamlanmadığı ve kanama riski olduğu için airway döndürülmeden, dil basacağı yardımıyla düz bir şekilde (konkav yüzü dile bakacak şekilde) yerleştirilir.
KONTRENDİKASYONLAR VE DEZAVANTAJLAR
- Gag (Öğürme) Refleksi: Bilinci açık veya öğürme refleksi aktif olan hastalarda kullanılmamalıdır; kusmaya ve aspirasyona yol açabilir.
- Travma: Dudak ve dil, airway ile dişler arasında sıkışırsa yumuşak doku yaralanması oluşabilir.
- Kanama: Sert yerleştirilirse farenkste kanamaya neden olabilir.
KAYNAKLAR
İLGİLİ YAZI
https://www.acilcalisanlari.com/supraglottik-araclar-alternatif-havayolu.html
