Hava yolu tıkanıklığı hastanın bilinç durumu ve kas tonusuna göre kısmi veya tam olabilir. Hastanın bilinci açıksa genelde hava yolu da açıktır. Bilinç kaybı olan hastada genellikle kas
tonusu kaybı görülür. Kas tonusu kaybolduğunda gevşeyen dil, geriye kaçar ve farenks
seviyesinde hava yolunun tıkanmasına neden olur.
Hastanın hava yolu açıklığını sağlamak amacıyla baş çene manevrası, kafa ve omurga
yaralanmasına maruz kalmışsa çeneyi itme manevrası uygulanır. Bu tekniklere ek olarak
ağız veya burundan yerleştirilen hava yolu araçları kullanılır. Yapay hava yolu sağlayan bu
araçlar; dilin hava yolunu tıkamasını engelleyerek hava yolu açıklığının sürdürülmesini sağlar. Bu amaçla kullanılan kavisli, içi boş, ağız veya burundan yerleştirilen plastik ya da
kauçuktan yapılmış basit hava yolu araçlarına airway (hava yolu tüpü) denir. İki çeşit airway
vardır.
- Oral airway
- Nazal airway
Hava yolu tıkanıklığı kısmi veya tam olabilir. Özellikle bilincini kaybetmiş kişilerde tıkanıklık çoğunlukla farinks bölgesinde olur. Bunun nedeni kontrol edilemeyen kaslar ve diğer dokulardır. Çoğunlukla dil ve epiglot, solunum yolunda tıkanıklığa neden olmaktadır.
Airway uygulaması kendi içinde oral ve nazal şeklinde ikiye ayrılır. Oral, ağız yoluyla; nazal ise burun yoluyla yapılan müdahaleyi belirtir. Bu nedenle oral veya nazal diye birbirinden ayrılmış medikal airway ürünler kullanılır. Bunların tasarımları ve kullanım şekilleri de farklıdır.
Tıbbi müdahale sırasında hava yolunun açık kalmasının bazı avantajları vardır. Dokuların oksijenlenmesi, ağız ve burun salgılarının kontrolü, trakeal aspirasyon yapabilme ve bazı ilaçların solunum yoluyla verilebilmesi bunlardan birkaçıdır.
Oral Airway
Oral airway, (orofarengeal tüp) sert plastikten yapılmış tüp şeklinde olup ağız içinden dil üstünden yerleştirilir. Kavisli yapısı ve distal ucunun dil kökü arkasına yerleşmesi ile dili öne doğru kaldırır ve böylece dilin, hava yolunu kapatmasını engeller. Ayrıca sert malzemeden üretilmesi hastanın ısırmasını engellediği için ağızdan yapılan uygulamaları mümkün kılmaktadır. Bilinci kapalı olan ve kusma (gag) refleksinin olmadığı hastalarda havayolu açıklığını sağlamak için dilin geriye yer değiştirmesine bağlı üst havayolu tıkanmasında, glossofarengeal (gag) refleks kaybında, endotrakeal tüpün ısırılmasını önlemede kullanılır.
Bebeklerden yetişkinlere kadar kullanılabilen, belirli kalınlıkta ve uzunlukta ürünler mevcuttur. Bunlar ölçülerine göre numaralandırılmıştır. Hastanın anatomik özelliklerine ve yaşına göre hangi çeşit oral airway kullanılacağına karar verilir. Doğru ölçüdeki ürünlerin kullanılması hava yolu güvenliği açısından çok önemlidir.
Oral Airway Seçimi
Oral airway, hastanın yaşına ve cinsiyetine uygun seçilmelidir. Hastaya uygun boyuttaki oral airwayin için dudak kenarından kulak memesine kadar olan mesafe veya ön dişler ile angulus mandibula arasındaki mesafe ölçülerek uygun boyutta airway seçilebilir.
Oral airwayin larengeal yapıları zedelemeyecek uygun boyunun kullanılması gerekir.
Hasta ve ya yaralıya kullanılan airway büyükse hava yolunu açmak yerine epiglotu geriye iterek hava yolunun tamamen tıkanması, larengeal refleksleri uyararak
kusmaya ve larengospazma neden olur. Kısa airway ise dil kökünün arkasına
yerleşmeyeceğinden dili yeterince kaldıramaz ve dil kökünü larenkse doğru iterek
havayolunun tıkanmasına neden olur.
| Yaş/Cinsiyet | Oral Airway Numarası |
| Bebek | 00–000 |
| Çocuk | 0–1 |
| Genç | 2 |
| Yetişkin Kadın | 2–3 |
| Yetişkin Erkek | 4–5 |
Farklı boyutları bulunmakla birlikte genellikle yetişkin erkekte 5 ve 4, yetişkin kadında 3 ve 2, gençlerde 2, çocuklarda 1 ve 0, bebeklerde 00 ve 000 numaralı airway kullanılır.
Oral airway, bilinci açık ve öğürme refleksi olan kişilerde kullanılmamalıdır. Aksi halde kusmaya sebep olabilir. Airway ile dişler arasında dil veya dudak gibi yumuşak dokuların kalmadığından emin olunmalıdır. Hasta çenesini çok sıkı şekilde kapatmışsa airway nedeniyle diş ve diş etleri yaralanabilir. Hastanın bilinci yerine gelirse veya hastada olumsuz bir durum oluşursa, airway derhal ağızdan çıkarılmalıdır.
Kaflı yani balonlu olan oral airway çeşitleri de vardır. Bu ürün ağza yerleştirildikten sonra üzerinde bulunan kaf bir enjektör yardımıyla şişirilir. Bu sayede mide içeriğinin yemek borusundan çıkıp akciğerlere kaçması engellenir.
Dezavantajları
Hasta veya yaralıda kullanılan airway büyükse larinks girişine epiglotu iter ve havayolunu tıkar. Dil ve dudaklar airway ile dişler arasında kalmamalıdır. Kuvvetle sıkılmış çene, yaralanması muhtemel dişler, aktif glossofarengeal refleks, hipofarinkste aktif kanama, mide içeriğinin regürjitasyon riski airwayın dezavantajlarındandır.
Oral Airway Numaraları
En küçük oral airway 000, en büyük olan ise 6 numaradır.
No: 000 ( 4 cm-Pembe )
No: 00 ( 5 cm-Mavi )
No: 0 ( 6 cm-Siyah )
No: 1 ( 7 cm-Beyaz )
No: 2 ( 8 cm-Yeşil )
No: 3 ( 9 cm-Sarı )
No: 4 (10 cm-Kırmızı )
No: 5 (11 cm-Açık Mavi )
No: 6 (12 cm -Turuncu )
Oral Airway Nasıl Uygulanır?
1-Eldiven giyilir ve diğer kişisel koruyucu önlemler alınır.
2-Ağız içi kontrol edilir, kan, kusmuk ve yabancı cisim varsa temizlenir. Takma dişler varsa çıkarılır.
3-Ağızda içinde hava yolu açıklığını sağlamak için başa ekstansiyon pozisyonu verilir. Travma hastalarında spinal hasar nedeniyle ekstansiyon verilmez.
4-Uygun ölçüde oral airway seçilir.
5-Hastanın çenesi öne doğru çekilerek ağzın açılması sağlanır.
6-Airwayin konkav yüzü kafaya bakacak şekilde ağız içine yerleştirilir. Mümkün olduğunca dilin üzerinden damağa yakın şekilde kaydırılarak ilerletilir.
7-Damak üzerinde kaydırılarak ilerletilirken 180° döndürülür ve ağız dışında kalan ucu dudaklara dayanıncaya kadar farenkse doğru itilir.
8-Travma hastalarında konkav yüzü kulağa doğru bakacak şekilde ağız içine yerleştirilip damak üzerinde kaydırılarak ilerletilirken 90° döndürülür ve ağız dışında kalan ucu dudaklara dayanıncaya kadar farenkse doğru itilir
8-Bebeklerde ise, ağız yolunun kısa olması ve üst damağın yeterince gelişmemesi nedeniyle kanama oluşabileceği için airway düz bir şekilde yerleştirilir.
