Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV)

 İlk olarak Barany tarafından 1921 yılında tanımlanan daha sonra 1952 yılında Dix ve Hallpike tarafından karakteristik özellikleri tariflenen benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) başın pozisyonunu le ortaya çıkan kısa süreli ani baş dönmesi atakları ile karakterize periferik vestibüler bir hastalıktır. BPPV’nin tanımındaki ‘benign’ sözcüğü hastalığın ilerleyici olmadığını ve spontan remisyona girebileceğini belirtmek için kullanılır.

Vertigo santral veya periferik sebeblerle oluşabilir fakat büyük bir çoğunluğu periferik sebeplidir. BPPV ise periferik vestibüler sistem hastalıkları içinde tekrarlayan vertigonun en sık nedenidir.  

He iki durumda da baş dönmesi ve etkilenen kanala özgü nistagmusun ortaya çıkmasına neden olur. Olguların %80’ninde neden kanalolitiazistir. BPPV, üç semisirküler kanaldan herhangibirini etkileyebilse de posterior semisirküler kanal %90’a yakın oranla en sık olarak tutulmaktadır.

BPPV’nin yaşam boyu prevelansı 2.4%’dır. BPPV’nin bir yıllık yaygınlığı yaşla birlikte artmış ve 18-39 yaş arasındaki hastalara kıyasla 60 yaşın üzerindeki hastalarda yedi kat daha yüksektir. BPPV, kadınlarda her yaş grubundaki erkeklerden daha sık görülür.

Baş dönmesi olan hastadan alınacak dikkatli bir öykü, tanı koymada fizik muayene ve özel vestibüler testlerden öncelikli ve önemlidir. Hastadan alınan öyküde öncelikle gerçek bir baş dönmesini mi yoksa diğer denge bozuklukları tiplerini mi tarif ettiği ayırt edilebilir. Hastanın son zamanlarda geçirdiği üst solunum yolu enfeksiyonu gibi hastalıklar, travmalar, cerrahi müdahaleler, kullandığı ototoksik ilaçlar, kötü alışkanlıkları, uzun süren yolculuk öyküsü, uzun süreli yatak istirahati, stres ve yorgunluk ile baş dönmesine eşlik eden diğer belirtiler değerlendirilmelidir.

BPPV için öykü nettir; hastalar spesifik baş pozisyonuyla ortaya çıkan, sıklıkla şiddetli ve kısa süreli çevrenin hareket illüzyonu şeklinde baş dönmesi tanımlar. Baş dönme ataklarının yatağa yatmak, yatakta sağa veya sola dönmek, aşağı eğilmek, yukarı bakmak gibi hareketlerle ortaya çıkması tipiktir. Baş dönmesi atakları 30 saniyenin altında sürer ancak hastalar bu atakları daha uzun olarak algılayabilir. Özellikle sabahları yataktan kalkarken baş dönmesi atakları çok şiddetlidir. Bunun nedeni, uykuda kalsiyum karbonat kristallerin kanalın bir bölümünde yoğunlaşması ve yataktan kalkarken şiddeti baş dönmesi atağına neden olmasıdır. Hastalar gün boyu devam eden sersemlik hissinden yakınabilir. Uyku sırasında dönme ile baş dönmesi atakları tetiklenebilir. Hastaların çoğunda BPPV haftalar süren ataklar halinde devam eder; sonra kendiliğinden düzelir. Haftalar, aylar ve hatta yıllar sonra tekrarlayabilir. Uzun yıllardır tekrarlayan vertigo atakları olan hastalarda muayene de normal ise tanı en büyük olasılıkla BPPV’ dir.

Vertigonun süresi önemli bilgiler verir;

• Saniyeler sürmesi BPPV’yi
• Dakikalar sürmesi vasküler nedenleri
• Saatlerce sürmesi Meniere hastalığını,
• Günler sürmesi vestibüler nöriniti,
• Haftalar, aylarca sürmesi ise santral ve psikolojik nedenleri

akla getirir. Provoke eden durumlar araştırılmalıdır.

Öncelikle BPPV hastalığın tanısı dikkatli bir anamnez ve fizik muayene  ve spesifik pozisyonel manevralar ile ortaya çıkarılan nistagmus özelliklerine dayanmaktadır. Tanıda rutin görüntülemenin (BT-MR) yeri yoktur. Tanı nistagmus atağını ortaya çıkaran manevralar kullanılır.

2017 yılda yayınlanan Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo Kılavuzunda tanı için için Dix-Hallpike testi öneriliyor. Dix-Hallpike manevrasını gerçekleştirerek posterior kanal BPPV tanısını doğrulanması gerektiği belirtiliyor. Bu önerilere göre tanı kriterleri;

1. Öyküde başın hareketi ile provoke olan ani baş dönmesi olması
2. Fizik muayenede Dix-Hallpike testi ile tetiklenen rotatuvar nistagmusla beraber vertigo olması
3. Dix-Hallpike testi sonrası nistagmus ve vertigo başlaması arasında bir latent periyot olması. Tipik bir gecikme süresi için bu sürenin 5 ila 20 saniye olması.
4. Provoke edilen baş dönmesi ve nistagmus atağı çoğunlukla <60 sanaiyenin altında sonlaması.

BPPV hastalarında medikal ilaç tedavisi önerilmemektedir. Ama vertigo tedavisinde genel acil yaklaşımı olarak medikal ilaç (dramamine-diazepam-nootropil) tedavisi yapıldığı için BPPV tedavisinde de bu ilaçlar yaygın kullanılmaktadır. BPPV hastaları için en uygun tedavi yaklaşımı kanalit repozisyon tekniklerinin, Epley ve Semont manevralarının uygulanmasıdır. Ancak medikal tedavi şiddetli anksiyetesi veya bulantı kusması olan hastalarda manevra öncesi hastanın konforunu arttırmak için yapılabilir.

• https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0194599816689667
• https://emedicine.medscape.com/article/791414-treatment
• https://jag.journalagent.com/scie/pdfs/KEAH_15_3_191_194.pdf
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7378380/
• https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/25511
• https://www.noroloji.org.tr/TNDData/Uploads/files/n%C3%B6ro-oftalmoloji-n%C3%B6ro-otoloji%202014.pdf
• http://www.firattipdergisi.com/pdf/pdf_FTD_638.pdf
• http://abakus.inonu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11616/782/2010_17_2_17.pdf?sequence=1
• https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/19795
• www.acilci.net
• http://www.entnet.org/?q=node/335
• http://www.tkbbv.org.tr

Semont Manevrası