Solunum Sistemi Değerlendirilmesi

Solunum yolları, genel olarak iki ana bölüme ayrılır: üst solunum yolları ve alt solunum yolları. Bu bölümler, solunum sisteminin etkin ve düzenli çalışması için birbirini tamamlayan farklı işlevler üstlenir.

Üst Solunum Yolları

Üst solunum yolları, havanın dış ortamdan akciğerlere doğru taşınmasında ilk basamağı oluşturur. Bu bölüm şunları içerir:

• Burun ve Nazal Kavite:

• • Havayı nemlendirir, ısıtır ve filtreler.
  • Buradaki mukoza zarları ve kıllar, partikülleri ve mikroorganizmaları yakalayarak hava yolunu korur.

• Sinüsler:

• • Solunan havayı nemlendiren ve sesin rezonansını etkileyen boşluklardır.

• Farenks (Yutak):

• • Hem solunum hem de sindirim yollarının bir parçasıdır.
  • Havanın burundan veya ağızdan larinkse geçişini sağlar.

• Larinks (Gırtlak):
  • Solunum yolunun önemli bir parçasıdır ve ses üretimi, hava geçişi ve aspirasyonun önlenmesi gibi temel işlevlere sahiptir.
  • Solunum sırasında hava yolu açıklığını korur.

• Vokal Kordlar:

• •  Nefes darlığı ve ses kısıklığı gibi semptomlarla ilişkili olabilir. Vokal kord disfonksiyonu, astım gibi solunum yolu hastalıklarıyla karışabilir. Nefes darlığı ve ses kısıklığı olan hastalarda tiroid operasyonu (N.rekürrens yaralanması) geçirmiş olma durumu sorgulanmalıdır.

Temel Görevleri

• • Hava Geçişi: Alveollere hava geçişini sağlamak.
  • Nemlendirme: Solunumla alınan havanın nemlendirilmesi.
  • Isıtma: Gerekli durumlarda havanın ısıtılması.
  • Temizlik: Yabancı maddelerden arındırmak.

Klinik Önemi

Üst solunum yollarında meydana gelen patolojik durumlar, farklı klinik belirtilere yol açabilir. Örneğin:

Üst Solunum Yolu Enfeksiyonları (ÜSYE):

• Soğuk algınlığı
• Sinüzit
• Farenjit 

Diğer hastalıklar

• Allerjik Rinit

Alt Solunum Yolları

Alt solunum yolları, havanın akciğerlerin içindeki alveollere kadar taşınmasını ve burada gaz değişimini sağlar. Solunum sistemi klinik değerlendirmelerinde alt solunum yolları özellikle nefes darlığı ile başvuran hastalarda büyük önem taşır. Burada özellikle astım ve diğer solunum yolu patolojilerinin ayırıcı tanısında dikkat edilmesi gereken noktalar bulunmaktadır. Bu bölüm şunları içerir:

1. Trakea (Nefes Borusu):
   • Havayı bronşlara ileten boru şeklinde bir yapıdır.
   • İç yüzeyindeki silli epitelyum, mukus tabakasıyla birlikte partikülleri ve mikroorganizmaları yukarı doğru taşır.
2. Bronşlar ve Bronşioller:
   • Trakeadan gelen havayı akciğerlere taşır. Ana bronşlar sağ ve sol akciğerlere doğru dallanır. Ana bronşlar sağ ve sol akciğerlere hava taşır. Sağ ana bronş daha dik bir açıyla seyreder ve aspirasyonun kolaylaşmasını sağlar.
   • Bronşioller, daha küçük hava yollarını oluşturarak alveollere hava iletimini sağlar.
3. Alveoller:
   • Gaz değişiminin gerçekleştiği küçük hava kesecikleridir.
   • Oksijenin kana, karbondioksitin ise havaya geçişini sağlar.

• Temel Görevler:
  • Havanın akciğerlere iletilmesi.
  • Gaz değişiminin gerçekleşmesi (oksijenin kana alınması ve karbondioksitin atılması).

Klinik Önemi

Her iki bölüm de solunum sisteminin işleyişi için hayati öneme sahiptir. Üst solunum yollarındaki herhangi bir tıkanıklık, alt solunum yollarına hava akışını engelleyebilir. Benzer şekilde, alt solunum yollarındaki bir hastalık da gaz değişimini bozarak ciddi solunum problemlerine yol açabilir. Örneğin:

Alt Solunum Yolu Enfeksiyonları (ASYE):

• Bronşit
• Pnömoni

Diğer hastalıklar

• Astım: Alt solunum yollarında görülen kronik rahatsızlıklardır.
• KOAH: Alt solunum yollarında görülen kronik rahatsızlıklardır.
• Akciğer ödemi:
• İnterstisyel akciğer hastalıkları

Hasta anamnezi alınırken ortamın uygun şekilde hazırlanması, sağlıklı bir iletişim ve doğru bilgi edinimi açısından büyük önem taşır. Anamnez sırasında aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:

Anamnez Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. Ortamın Hazırlığı:
   • Hasta ile özel ve sessiz bir ortamda görüşme yapılmalıdır.
   • Görüşme sırasında hasta ile yalnız olunması tercih edilir. Ancak gerekirse hasta yakınlarından da destek alınabilir.
2. İletişim ve Yaklaşım:
   • Hastaya nazik ve kibar bir dil kullanarak hitap edilmelidir.
   • Göz teması kurarak hastanın güvenini kazanmak önemlidir.
   • Hastanın kendini ifade etmesine olanak sağlanmalı, gereksiz acelecilikten kaçınılmalıdır.
3. Doğru Sorular Sorma:
   • Hastanın hekime başvurmasına neden olan temel şikâyet öncelikle sorgulanmalıdır.
   • Sorular, hastayı yönlendirmeyecek şekilde açık uçlu ve anlaşılır olmalıdır.
4. Subjektif Verilerin Değerlendirilmesi:
   • Hastanın yaşı, cinsiyeti, aile geçmişi, ırkı, kültürü ve çevresel faktörler dikkate alınmalıdır.
   • Mevcut sağlık uygulamaları ve yaşam tarzı da sorgulanmalıdır.
5. Bilgi Kaynağı:
   • Eğer hastanın ciddi bir mazereti yoksa anamnez, doğrudan hastanın kendisinden alınmalıdır.
   • Gerekli durumlarda hasta yakınlarından bilgi alınabilir.

Anamnez Şeması

Anamnez alınırken aşağıdaki başlıklar sırasıyla ele alınmalıdır:

1. Hastanın Kimliği:
   • Adı, soyadı, yaşı, cinsiyeti, mesleği ve medeni durumu gibi temel bilgiler.
2. Şikayeti:
   • Hekime başvurma nedeni.
   • Ne zamandan beri devam ettiği, nasıl başladığı ve şikâyetin niteliği sorgulanmalıdır.
3. Hikâyesi:
   • Hastanın mevcut durumuna ilişkin detaylar.
   • Daha önce benzer şikâyetlerin olup olmadığı, varsa nasıl tedavi edildiği.
4. Öz ve Soy Geçmişi:
   • Geçmişte geçirilen hastalıklar, cerrahiler, alerjiler ve kronik durumlar.
   • Ailede genetik veya bulaşıcı hastalıkların varlığı.
5. Sosyal Durumu:
   • Hastanın yaşam koşulları, işi, ekonomik durumu ve sosyal destek kaynakları.
6. Alışkanlıkları:
   • Sigara, alkol ve madde kullanımı.
   • Egzersiz, diyet ve uyku düzeni gibi yaşam tarzı alışkanlıkları.
7. Kullandığı İlaçlar:
   • Reçeteli ve reçetesiz kullanılan ilaçlar, vitaminler ve bitkisel ürünler.
8. Beden Fonksiyonları:
   • Beslenme, boşaltım, uyku düzeni ve diğer günlük fonksiyonların değerlendirilmesi.
9. Sistemlerin Sorgusu:
   • Solunum, kardiyovasküler, gastrointestinal, sinir sistemi ve diğer sistemlere ait semptomların ayrıntılı sorgulanması.

Bu sistematik yaklaşım, anamnez sırasında eksiksiz bilgi toplanmasını sağlar ve hekimin hastanın durumu hakkında kapsamlı bir değerlendirme yapmasına yardımcı olur.

Görüşme Soruları

Bilinen bir hastalığınız var mı?

• Size hiç astım, KOAH, pnömoni veya alerji gibi bir solunum rahatsızlığı teşhisi konuldu mu?
• Detaylı olarak anlatabilir misiniz?

Evde oksijen veya solunum ekipmanı kullanıyor musunuz?

• Oksijen kullanıyorsanız kaç litreden kullnıyorsunuz?
• CPAP, BiPAP veya nebülizatör cihazları gibi herhangi bir cihazınız var mı?

Solunumla ilgili semptomlarınız için şu anda herhangi bir ilaç, bitki veya takviye alıyor musunuz?

Nefes darlığınız (dispne) var mı?

Nefes darlığı, birçok solunum ve kardiyovasküler hastalığın önemli bir belirtisidir. Bu semptomu değerlendirmek, altta yatan nedenin doğru teşhis edilmesi için kritik öneme sahiptir. Hastaya şu sorular yöneltilmelidir:

Nefes Darlığının Özellikleri

1. Nefes darlığınız var mı?
   • Eğer varsa, şiddetini 0’dan 10’a kadar bir ölçekte nasıl değerlendirirsiniz? (0 = hiç nefes darlığı yok, 10 = en şiddetli nefes darlığı)
2. Nefes darlığınız ne zamandır var?
   • Yeni mi başladı (akut), yoksa uzun süredir devam mı ediyor (kronik)?
3. Nefes darlığınız günün belirli bir zamanında mı daha kötü?
   • Sabahları mı, gece mi, yoksa gün boyunca mı?
4. Nefes darlığınız aniden mi başladı, yoksa zamanla mı arttı?
5. Nefes darlığınız sürekli mi yoksa belirli durumlarda mı ortaya çıkıyor?
   • Örneğin: Egzersiz yaparken, dinlenirken, merdiven çıkarken, ya da yatarken mi artıyor?

Tetikleyici Faktörler

6. Nefes darlığınıza neden olan durumlar var mı?
   • Aktivite, yiyecekler, toz, hayvanlar, soğuk hava veya stres gibi tetikleyiciler var mı?
7. Yatarken nefes darlığınız artıyor mu?
   • Daha rahat uyuyabilmek için kaç yastık kullanıyorsunuz?
8. Gece nefes darlığı hissederek uyanıyor musunuz?
   • Eğer evet ise, bu durum ne sıklıkla oluyor?

Eşlik Eden Semptomlar

9. Nefes darlığınızla birlikte başka şikayetleriniz var mı?
   • Göğüs ağrısı, hırıltı, öksürük, çarpıntı, baş dönmesi veya ateş gibi?
10. Nefes darlığınız günlük aktivitelerinizi nasıl etkiliyor?
    • Örneğin: Ev işleri, yürüyüş, merdiven çıkma gibi.

Hastanın nefes darlığının yatma pozisyonuyla ilişkili olup olmadığını değerlendirmek, altta yatan sorunun tanımlanması açısından büyük önem taşır. Bu durumda aşağıdaki sorular yöneltilerek detaylı bilgi alınabilir:

1. 1. Nefes darlığınız yatma pozisyonunda artıyor mu?
      • Yatarken mi, yoksa otururken mi daha rahat nefes alıyorsunuz?
   2. Dik oturma pozisyonunda nefes darlığınız azalıyor mu?
      • Yatakta uyurken rahat etmek için kaç yastık kullanıyorsunuz? (Bu bilgi ortopne olarak bilinen durumun ciddiyetini anlamak için önemlidir.)
   3. Geceleri nefes darlığı nedeniyle uyanıyor musunuz?
      • Eğer evet ise, nefes darlığı başladığında rahatlamak için neler yapıyorsunuz?
   4. Nefes darlığınız gün boyunca mı, yoksa yatma pozisyonuna geçtiğinizde mi daha belirgin?
   5. Yatarken nefes darlığı ile birlikte öksürük, hırıltı veya göğüs ağrısı oluyor mu?
   6. Bu durum yeni mi başladı, yoksa uzun süredir devam eden bir şikayet mi?

Öksürüğünüz var mı?

Öksürük, solunum sistemi hastalıklarının en yaygın belirtilerinden biridir ve genellikle altta yatan bir sağlık sorununun göstergesidir. Öksürükle ilgili detaylı bilgi almak, tanıyı doğru şekilde yönlendirmek için önemlidir. Hastaya şu sorular yöneltilmelidir:

Öksürüğün Özellikleri

1. Öksürüğünüz ne zamandır var?
   • Yeni mi başladı (akut) yoksa uzun süredir devam mı ediyor (kronik)?
2. Öksürüğünüz kuru mu, yoksa balgamlı mı?
   • Eğer balgam varsa, rengi ve kıvamı nedir?
   • Kanlı balgam çıkışı oluyor mu?
3. Öksürüğünüz günün belirli bir zamanında mı daha kötü?
   • Sabahları mı, gece mi, yoksa gün boyu mu devam ediyor?
4. Öksürüğünüz herhangi bir faktörden etkileniyor mu?
   • Toz, duman, sigara, hayvanlar veya soğuk hava öksürüğünüzü artırıyor mu?
5. Öksürükle birlikte başka semptomlarınız var mı?
   • Nefes darlığı, hırıltı, göğüs ağrısı, ateş, kilo kaybı veya gece terlemesi gibi?
6. Öksürüğünüz sırasında bir şey çıkartıyor musunuz?
   • Balgam, yabancı cisim veya başka bir şey?

Alışkanlıklar ve Çevresel Faktörler

7. Sigara veya elektronik sigara kullanıyor musunuz?
   • Eğer kullanıyorsanız, ne kadar süredir ve ne miktarda?
8. Mesleğiniz gereği toz, kimyasal maddeler veya duman gibi tahriş edici maddelere maruz kalıyor musunuz?

Balgam çıkarıyor musunuz?

Balgam çıkarma, solunum yollarında biriken mukusun dışarı atılması anlamına gelir ve genellikle altta yatan bir solunum sistemi rahatsızlığının belirtisidir. Balgam çıkarma, enfeksiyon, irritasyon veya kronik bir durumun sonucu olarak ortaya çıkabilir. Bu durumun değerlendirilmesi, altta yatan nedenin anlaşılması için önemlidir.

Hastaya Yöneltilecek Sorular

1. Balgam ne zamandır mevcut?
   • Yeni mi başladı, yoksa uzun süredir devam ediyor mu?
2. Balgamın rengi ve kıvamı nedir?
   • Renksiz, beyaz, sarı-yeşil, kanlı veya kahverengi mi?
   • Yoğun mu, yapışkan mı, yoksa sulu mu?
3. Gün içinde hangi zamanlarda balgam çıkarıyorsunuz?
   • Sabahları mı, gün boyu mu, yoksa gece mi daha sık oluyor?
4. Balgam çıkarırken öksürük eşlik ediyor mu?
   • Öksürük kuru mu, yoksa balgamlı mı?
5. Balgam çıkarma sırasında başka semptomlarınız var mı?
   • Nefes darlığı, göğüs ağrısı, hırıltı veya ateş gibi?
6. Sigara veya elektronik sigara kullanıyor musunuz?
   • Ne kadar süredir ve ne miktarda?
7. Mesleki maruziyet var mı?
   • Toz, kimyasal maddeler, duman veya diğer irritanlara maruz kalma durumu.
8. Balgamın miktarı nasıl?
   • Gün içinde ne kadar balgam çıkarıyorsunuz? (Örneğin, kaşık dolusu, küçük bir miktar veya çok fazla.)

Sigara ya da elektronik sigara kullanıyor musunuz?

Eğer kullanıyorsanız: Ne kadar süredir kullanıyorsunuz ve ne miktarda tüketiyorsunuz?

Bu sorular, hastanın solunum sistemi ile ilgili mevcut durumunu ve öyküsünü anlamak için detaylı bir çerçeve sunar. Her bir soru, semptomların ciddiyeti ve etkileri hakkında daha derin bilgi edinmek için tasarlanmıştır.

Odaklanmış bir solunum objektif değerlendirmesi, yaşamsal belirtilerin yorumlanması, hastanın solunum düzeninin, cilt renginin ve solunum durumunun incelenmesi, anormalliklerin belirlenmesi için palpasyon yapılması ve bir stetoskop kullanarak akciğer seslerinin oskültasyonu ile gerçekleştirilir.

Toplanan verilerin anlamını belirlemek için hastanın yaşı, cinsiyeti, gelişimi, ırkı, kültürü, çevresel faktörleri ve mevcut sağlık durumu dikkate alınmalı ve bu verilerden ne beklendiğine dair bir anlayışa sahip olunmalıdır.

Vital Bulguları Değerlendirin

Fizik muayeneye geçmeden önce, hastanın stabil olduğunu doğrulamak için solunum hızı ve nabız oksimetre değerleri mutlaka değerlendirilmelidir.

• Normal Solunum Hızı:
  • Yetişkinlerde istirahat halinde dakikada 12-20 nefes arasıdır.
  • Bradipne: Dakikada 12 nefesin altındaki solunum hızı.
  • Takipne: Dakikada 20 nefesin üzerindeki solunum hızı.
• Normal Oksijen Satürasyonu (SpO₂):
  • Normal aralık %94-98’dir.
  • %95’in altındaki seviyeler, solunum veya ventilasyonun tehlikede olduğunu gösterebilir.

İnspeksiyon (Gözlem)

Odaklanmış bir solunum değerlendirmesi sırasında inspeksiyon, hastanın bilinç düzeyi, solunum hızı, düzeni ve çabası, cilt rengi, göğüs konfigürasyonu ve genişlemesinin simetrisi gibi önemli bulguların gözlemlenmesini içerir.

1. Bilinç Düzeyi

• Hastanın uyanık ve kooperatif olması beklenir.
• Hipoksemi (düşük oksijen) veya hiperkapni (yüksek karbondioksit) bilinç seviyesinde azalma, huzursuzluk, sinirlilik, anksiyete veya kafa karışıklığına neden olabilir.

2. Solunum Hızı ve Düzeni

• Solunum Hızı: Bir dakika boyunca ölçülmelidir.
  • Normal aralık: Dakikada 12-20 nefes.
  • Bradipne: Dakikada 12’nin altı.
  • Takipne: Dakikada 20’nin üzeri.
• Ritim ve Efor:
  • Nefes alma zahmetsiz ve düzenli olmalıdır.
  • Derinlik: Sığ mı, yoksa derin mi?
  • Solunum Güçlüğü Belirtileri: Pursed-dudak solunumu, burun kanadı solunumu, sesli solunum, interkostal retraksiyonlar, aksesuar kas kullanımı.
• İnspirasyon-Ekspirasyon Oranı:
  • İstirahatte: 1:2
  • Aktivitede: 1:1

3. Ekspirasyon Paterni ve Hasta Pozisyonu

• Amfizem gibi hastalıklarda: Ekspirasyon döngüsü uzayabilir.
• Ortopne: Yatarken nefes almada zorluk.
• Tripod Pozisyonu: Ciddi nefes darlığı olan hastalar için rahatlatıcıdır.
  • Hasta bacaklarını aşağı sarkıtarak oturur, kollarını bir desteğe dayar.

4. Cilt Rengi ve Genel Görünüm

• Açık ten: Pembemsi renk beklenir.
• Koyu ten: Avuç içi, konjonktiva veya alt dudağın iç tarafında solukluk aranır.
• Siyanoz: Dudaklar, cilt ve tırnak yataklarında mavimsi renk değişikliği, azalmış oksijenasyon belirtisidir.
• Solukluk: Kan akışı, oksijenlenme veya kırmızı kan hücrelerinin azalmasının belirtisidir.

5. Göğüs Konfigürasyonu ve Hareketleri

• Trakea: Orta hatta olmalı.
• Göğüs Hareketi: İnspirasyon ve ekspirasyonda simetrik olmalıdır.
• Anteroposterior-Transvers Oran:
  • Normalde 1:2.
  • 1:1 oran: “Fıçı göğüs,” genellikle KOAH ile ilişkilidir.
• Yaşlılarda: Kifoz gibi anatomik değişiklikler olabilir.

6. Parmaklarda Çomaklaşma

• Çomaklaşma: Kronik hipoksiye bağlı olarak parmak uçlarının bombeli şekilde büyümesi.
  • Özellikle kronik solunum hastalığı öyküsü olan hastalarda gözlemlenir.

Palpasyon

Göğüs palpasyonu, yaralanma veya prosedürlere bağlı komplikasyonları tespit etmek için kullanılan önemli bir muayene yöntemidir. Bu yöntem, özellikle göğüs tüpü yerleştirilmiş veya yakın zamanda çıkarılmış hastalarda, hava kaçağı veya krepitus gibi durumları değerlendirmek amacıyla uygulanır. Ayrıca, göğüs palpasyonu, hastanın solunum fonksiyonunu etkileyebilecek durumların hızlı ve etkili bir şekilde tanımlanmasına olanak sağlar.

Göğüs palpasyonu, torasik travma, enfeksiyon veya cerrahi sonrası komplikasyonların değerlendirilmesinde kritik bir öneme sahiptir. Elde edilen bulgular, diğer fizik muayene yöntemleri ve görüntüleme tetkikleriyle birleştirilerek tanı sürecini destekler.

Palpasyon Adımları

1. Krepitusun Değerlendirilmesi:
   • Deri altındaki dokularda sıkışmış hava, palpasyon sırasında patlama veya çatırdama hissi verir. Bu durum genellikle deri altı amfizemine işaret eder.
   • Göğüs tüpü yerleştirme bölgesi yakınında palpasyon yaparak krepitus alanlarını araştırın.
2. Göğüs Duvarının Palpasyonu:
   • Parmak uçlarınızla hafif basınç uygulayarak ön ve arka göğüs duvarını inceleyin.
   • Aşağıdaki bulguları değerlendirin:
     • Büyüme veya Kitle: Anormal dokuların varlığı.
     • Krepitus: Deri altı havanın belirtisi.
     • Ağrı veya Hassasiyet: Torasik travma, enfeksiyon veya inflamasyonun belirtisi olabilir.
3. Simetrik Göğüs Genişlemesinin Değerlendirilmesi:
   • Ellerinizi göğsün ön veya arka tarafına aynı seviyede yerleştirin.
   • Başparmaklar: Sternumun önünde veya omurganın arkasında olmalıdır.
   • Hasta nefes alırken başparmaklarınızın simetrik olarak birbirinden ayrıldığını gözlemleyin.
     • Eşit Olmayan Genişleme:
       • Pnömoni: Akciğerlerin bir kısmında hava değişiminin azalması.
       • Kaburga Kırıkları: Travmaya bağlı solunum kısıtlılığı.
       • Pnömotoraks: Akciğerlerin bir kısmında hava kaçağı nedeniyle çökme.

Oskültasyon (Dinleme)

Oskültasyon, stetoskop kullanılarak solunum yollarındaki hava akışını dinleme işlemidir. Bu, normal ve anormal akciğer seslerinin belirlenmesi için kritik bir değerlendirme yöntemidir. Aşağıda oskültasyon sırasında dikkate alınması gereken adımlar ve bulgular yer almaktadır.

Oskültasyon Yöntemi

1. Hazırlık:
   • Stetoskopun diyaframını kullanarak inspirasyon ve ekspirasyon sırasında havanın hareketini dinleyin.
   • Hastaya ağzından derin nefes almasını söyleyin ve her bir solunum döngüsünün tamamını dinleyin.
2. Pozisyon:
   • Hasta mümkünse dik oturmalıdır.
   • Hasta yatıyorsa, yeterli ses iletimi için bir yandan diğer yana çevirin.
   • Kemiklerin (skapula veya klavikula) ve kadınlarda meme dokusunun üzerinden dinlemekten kaçının.
3. Sıralama:
   • Sesleri bir taraftan diğer tarafa doğru simetrik akciğer alanlarını karşılaştırarak dinleyin.
   • Bazallerden başlayın: Nefes darlığı veya kolay yorulma yaşayan hastalarda alt lobların önce değerlendirilmesi önerilir.

Anterior Oskültasyon Alanları

Posterior Oskültasyon Alanları

Normal Solunum Sesleri

1. Bronşiyal Sesler:
   • Yer: Trakea ve larinks üzerinde duyulur.
   • Özellik: Tiz ve yüksek sesli.
2. Bronkoveziküler Sesler:
   • Yer: Büyük bronşlar üzerinde duyulur.
   • Özellik: Orta tizlikte.
3. Veziküler Sesler:
   • Yer: Akciğer yüzeyleri üzerinde duyulur.
   • Özellik: Pes (kalın), yumuşak ve hışırtılı.

İnspirasyon (nefes alma) ve ekspirasyon (nefes verme) sırasında normal solunum seslerini dinleyin.

Anormal Solunum Sesleri

Raller (İnce Çatırtılar):

• • Yer: Alveolar ve interstisyel boşluklarda.
  • Özellik: Kalp yetmezliği veya pnömoni gibi sıvı birikimiyle ilişkilidir.
  • Ses: Saç tellerinin birbirine sürtünme sesine benzer.

Dinle

 

İnce Ral

Orta Ral

Kaba Ral

Ronküsler (Hırıltılar):

1. • Yer: Büyük hava yolları.
   • Özellik: Mukus veya bronkokonstriksiyondan kaynaklanır.
   • Ses: Islık benzeri, özellikle ekspirasyon sırasında duyulur. (Örneğin: Astım)
   • Dinle

Sbilan Ronkus

Wheezing (Hırıltılı Solunum):

1. • Yer: Daha küçük hava yolları.
   • Özellik: Bronkokonstriksiyon veya mukozal ödemle ilişkilidir.
   • Ses: Sürekli, tiz ıslık benzeri.

Stridor:

1. • Yer: Üst hava yolu (trakea).
   • Özellik: Trakeal obstrüksiyon belirtisidir.
   • Ses: Sadece inspirasyon sırasında duyulur.
   • Dinle

1. Plevral Sürtünme:
   • Yer: Plevra yüzeyleri.
   • Özellik: Plevral inflamasyon nedeniyle olur.
   • Ses: Deri sürtünmesi gibi, inspirasyon veya ekspirasyon sırasında duyulabilir.
   • Dinle

Değerlendirme Önerileri

• Stetoskop yerleşimi: Giysi ve saç sürtünmesinden kaynaklanabilecek yanlış sesleri önlemek için stetoskop doğrudan cilde temas etmelidir.
• Simetrik karşılaştırma: Akciğer alanlarını yan yana model ile dinleyin, bu, iki taraf arasında farklılıkları belirlemede yardımcı olur.
• Alt Loblara Öncelik: Bazallerden başlayarak diğer alanlara doğru ilerlemek, hassas bölgelerde anormallikleri kaçırma riskini azaltır.

Yaşla İlgili Dikkate Alınması Gerekenler

Çocuklar

Çocukların değerlendirilmesinde dikkat edilmesi gereken çeşitli solunum değerlendirme kriterleri şunlardır:

• Solunum Hızı:
  • 12 aylıktan küçük çocuklarda, solunum hızı bebeğin uykuda veya aktif olmasına bağlı olarak dakikada 30-60 nefes arasında değişir.
• Düzensiz Solunum:
  • Bebekler yaşamlarının ilk birkaç haftasında düzensiz veya periyodik solunum gösterebilirler.
  • Solunum sayısını bir tam dakika boyunca ölçmek önemlidir.
  • Bu süre zarfında, 10 saniyeye kadar süren apne dönemleri görülebilir. Başka bir sıkıntı belirtisi olmadığı sürece bu durum anormal değildir.
• Solunum Sıkıntısı Belirtileri:
  • Burun kanadı solunumu ve sternal veya interkostal retraksiyonlar, bebeklerde ve çocuklarda solunum sıkıntısı işaretleridir.
• Burun Solunumu:
  • İlk üç aya kadar, bebekler “zorunlu burun solunumu yapan” kişiler olarak kabul edilir; solunumları büyük ölçüde burun yoluyla gerçekleşir.
• Göğüs Oranı:
  • Toraks kasları yaklaşık altı yaş civarında tamamen gelişene kadar anteroposterior-transvers oranı 1:1’dir.

Yaşlı Yetişkin

Yaşlı bireylerin solunum sisteminde yaşa bağlı değişiklikler şunları içerir:

• Toraks Yapısında Değişiklikler:
  • Toraksın kıkırdak ve kas desteği zayıflar ve esnekliği azalır, bu da toraks genişlemesinde azalmaya neden olur.
• Solunum Kasları:
  • Solunum kaslarının zayıflaması nedeniyle nefes alıp verme daha sığ hale gelebilir.
• Kifoz:
  • Omurgada belirgin bir eğrilik (kifoz) gelişirse, anteroposterior-transvers oranı 1:1 olabilir.

Bu değişiklikler, yaşlı bireylerde solunum fonksiyonlarının değerlendirilmesi sırasında dikkate alınmalıdır. Yaşa bağlı bu farklılıklar, solunum zorluklarının değerlendirilmesini ve yönetilmesini etkileyebilir.

Perküsyon

Perküsyon, altta yatan akciğer dokusuyla ilgili ek veri toplamak için kullanılan gelişmiş bir solunum değerlendirme tekniğidir. Bu yöntemle, akciğer alanlarında seslerin üretilmesi yoluyla doku yoğunluğu hakkında bilgi edinilir.

Perküsyon Yöntemi ve Ses Türleri

• Bir elin parmakları, diğer elin parmakları üzerine vurularak ses üretilir.
• Akciğer alanları üzerinde üç ana ses türü duyulabilir:
  1. Net, Tiz, Boşluk Sesleri: Normal akciğer dokusunu temsil eder.
  2. Mat Sesler:
     • Pnömoni: Akciğerlerin bir kısmında sıvı birikmesi veya iltihaplanma.
     • Atelektazi: Akciğer dokusunun çökmesi.
  3. Hipersonor Sesler:
     • Amfizem veya KOAH: Akciğerlerin aşırı havalanması sonucu boşluk hissi veren sesler.

Bebeklerde ve Çocuklarda Perküsyon

• Bebekler:
  • Çoğunlukla burundan nefes aldıkları için nazal konjesyon, akciğerlere giren hava miktarını sınırlayabilir.
  • Solunum hızını ölçerken bebek dinlenirken ve sakin bir durumda olmalıdır.
  • Yenidoğanlarda, karın solunum hareketlerini gözlemleyerek solunumları saymak, acemi biri için daha kolay olabilir.
  • Ağlama sırasında oskültasyon yapılabilir: Bu durum, nefes seslerini artırarak değerlendirmeyi kolaylaştırabilir.

Yaşlı Hastalarda Perküsyon ve Solunum Değerlendirme

• Kas Zayıflığı:
  • Yaşlı bireylerde, solunumu destekleyen kaslarda zayıflama olabilir.
  • Bu nedenle, derin nefes alma sırasında hasta kolayca yorulabilir.
• Değerlendirme Stratejileri:
  • Anterior akciğer seslerini ve ardından kalp seslerini dinleyin.
  • Posterior akciğer seslerini dinlemeden önce hastanın dinlenmesine izin verin.

Son Evre KOAH Hastalarında Perküsyon ve Oskültasyon

• Havalanma Azalması:
  • Son evre KOAH hastalarında akciğer seslerinde azalma olabilir.
  • Bu durum, kronik aşırı sekresyon ve/veya bronkokonstriksiyon sonucu ortaya çıkabilir.
  • Olası Bulgular:
    • Wheezing (Hırıltılı Solunum): Bronkokonstriksiyon belirtisi.
    • İnce Raller (Çatırtılar): Mukus birikimiyle ilişkilidir.
  • Bu bulgular, hastanın kronik hastalık sürecine bağlı olarak normal kabul edilebilir.

Beklenen ve Beklenmeyen Bulgular

İnspeksiyon:

• Beklenen Bulgular:
  • Solunum zahmetsizdir.
  • Solunum paterni düzenlidir.
  • Solunum hızı yaşa uygun normal aralıktadır.
  • Göğüs genişlemesi simetriktir.
  • Siyanoz veya solgunluk yoktur.
  • Aksesuar kas kullanımı, burun kanadı solunumu (bebeklerde), retraksiyonlar yoktur.
  • Ön-arka: enine çap oranı 1:2’dir.
• Beklenmeyen Bulgular:
  • Zorlu solunum.
  • Düzensiz solunum ritmi.
  • Artmış veya azalmış solunum hızı.
  • Asimetrik göğüs genişlemesi.
  • Siyanoz veya solgunluk.
  • Aksesuar kas kullanımı, pursed-lip solunum, burun kanadı solunumu veya retraksiyonlar.
  • Tırnaklarda çomaklaşma.

Palpasyon:

• Beklenen Bulgular:
  • Palpasyon sırasında ağrı veya hassasiyet yoktur.
  • Cilt sıcak ve kuru; krepitus veya kitle yoktur.
• Beklenmeyen Bulgular:
  • Palpasyon sırasında ağrı veya hassasiyet.
  • Krepitus, elle hissedilen kitle veya yumrular.

Perküsyon:

• Beklenen Bulgular:
  • Normal akciğer dokusunda net, düşük perdeli, boşluk hissi veren sesler duyulur.
• Beklenmeyen Bulgular:
  • Pnömoni veya atelektazi gibi yüksek yoğunluklu alanlarda mat sesler duyulur.

Oskültasyon:

• Beklenen Bulgular:
  • Bronkoveziküler ve veziküler sesler uygun bölgelerde duyulur.
  • Adventisiyel akciğer sesleri yoktur.
• Beklenmeyen Bulgular:
  • Azalmış akciğer sesleri.
  • İnce raller, wheezing, stridor veya plevral sürtünme gibi adventisiyel akciğer sesleri.

Kritik Durumlar :

• Oksijen satürasyonu <%92
• Ağrı
• Kötüleşen nefes darlığı
• Bilinç seviyesinde azalma, huzursuzluk, anksiyete veya sinirlilik

Bu değerlendirme, normal ve anormal bulguların ayırt edilmesini sağlar ve acil müdahale gerektiren durumların hızlı bir şekilde tespit edilmesine yardımcı olur.

Yaşa İlgili Dikkate Alınması Gerekenler

Pediatri (Çocuklar)

Çocukların değerlendirilmesinde, çocuğun yaşına ve kapasitesine bağlı olarak öznel verilerin ebeveyn veya yasal vasiden alınması gerekebilir. Aşağıdaki sorular çocukların solunum sağlığıyla ilgili önemli bilgileri toplamak için yöneltilmelidir:

1. Aşı Durumu:
   • Çocuğunuz önerilen aşıları yaptırdı mı?
2. Soğuk Algınlığı Semptomları:
   • Çocuğunuz herhangi bir soğuk algınlığı semptomu (burun akıntısı, öksürük veya burun tıkanıklığı gibi) yaşıyor mu?
3. İştah ve Altını Islatma Durumu:
   • Çocuğunuzun iştahı nasıl?
   • Son zamanlarda iştahında veya altını ıslatmasında bir azalma veya değişiklik fark ettiniz mi?
4. Hastane Yatış Öyküsü:
   • Çocuğunuzun solunum yolu hastalığı ile ilgili hastaneye yatış öyküsü var mı?
5. Kulak Enfeksiyonu Geçmişi:
   • Çocuğunuz küçükken sık sık kulak enfeksiyonu geçirdi mi?

Yaşlı Yetişkinler

Yaşlı yetişkinlerin değerlendirilmesinde, solunum fonksiyonlarındaki değişiklikler ve bu değişikliklerin günlük yaşam aktiviteleri üzerindeki etkisi dikkate alınmalıdır. Aşağıdaki sorular yaşlı yetişkinlerin değerlendirilmesi sırasında yöneltilmelidir:

1. Solunum Değişikliği:
   • Solunumunuzda bir değişiklik fark ettiniz mi?
2. Aktivitelerle İlişkili Nefes Darlığı:
   • Daha önce yapmadığınız aktivitelerde nefes darlığı çekiyor musunuz?
3. Enerji Seviyesi:
   • Enerji seviyenizi tarif edebilir misiniz? Öncekine göre bir değişiklik var mı?

• https://opentextbooks.uregina.ca/nursingskills2/chapter/10-3-respiratory-assessment/
• https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/763749
• https://solunum.org.tr/TusadData/Book/853/1412021102014-1072020165943bolum02.pdf
• https://www.ozguryayinlari.com/site/catalog/download/163/597/1429
• https://toraks.org.tr

Bilgiye Hızlı ve Güvenilir Erişim